Najbliższa XXXVII Konferencja - 20-23 października 2024 r. w Zakopanem
 |
strona główna > poprzednie konferencje > XXIV Konferencja
XXIV Konferencja - Zakopane 2010 Patronat honorowy:
Komitet Problemów Energetyki PAN Patronat medialny:
Surowce - Energia - KlimatSpis referatów przedstawionych na XXIV Konferencji
Streszczenia referatów
"A jednak węgiel to teraźniejszość i przyszłość energetyki" SŁOWA KLUCZOWE: zasoby węgla w Polsce i na świecie, efekt cieplarniany i CO2, energetyka, odnawialne źródła energii Od XIX w. węgiel jest podstawowym nośnikiem do wytwarzania energii elektrycznej. Na początku XX w. przyrost wydobycia węgla w niektórych krajach Świata zwiększył się do kilkudziesięciu do ponad stu procent. Eksperci twierdzą, że wydobycie węgla do 2030 r. zwiększy się 2-krotnie. Równocześnie rozmieszczone w Świecie gigantyczne zasoby węgla zaspokoją produkcję energii elektrycznej na dziesiątki lat. Udział węgla w skali globalnej w 2007 roku w produkcji elektrycznej wynosił 41,5%. Największy stopień niezależności w UE od dostaw nośników energii z importu mają W. Brytania i Polska. Analiza dyrektyw unijnych "3x20" wykazała, że: dyrektywa o oszczędzaniu energii może w pewnych uwarunkowaniach zmniejszyć ilość antropogenicznego CO2 o ok. 50%, wpływ antropogenicznego CO2 na zmianę klimatu jest znikomy, szybkie wprowadzenie wykorzystania źródeł energii odnawialnej jest praktycznie niemożliwe. Podsumowując można stwierdzić, że: udział procentowy węgla w produkcji energii elektrycznej w skali globalnej nie ulegnie zmianie w horyzoncie czasowym 2030 roku, wpływ antropogenicznego CO2 w atmosferze na zmiany klimatu jest znikomy, dyskusyjnym jest problem szybkiego rozwoju OZE, należy nadal prowadzić rzetelne badania nad możliwością rozwoju alternatywnych źródeł pozyskiwania energii elektrycznej (OZE, energetyka jądrowa) umożliwiających ich bezpieczne , pewne i ekonomicznie uzasadnione wdrożenie w miejsce węgla. And yet coal is the present and the future of power engineering KEY WORDS: coal resources in Poland and in the world, greenhouse effect and CO2, power engineering, renewable resources of energy Since the 19th century coal has been the basic carrier for electric energy production. In the early 20th century the growth of coal production in certain countries has increased from several dozen to over 150 %. Experts claim that coal production will increase twice until 2030. Regular distribution of gigantic coal resources in the world will meet the demands of electric energy production for many decades. Share of coal in global scale of electricity production in 2007 amounted 41,5 %. The largest degree of independency in the EU from imported energy carriers falls to Great Britain and Poland. Analysis of the "3x20" EU directives had shown that: the directive for energy saving may in some circumstances decrease the amount of anthropogenic CO2 by about 50 %, influence of anthropogenic CO2 on climate changes is insignificant, rapid introduction of renewable resources is practically impossible. As a conclusion in can be stated that: the percentage share of coal in electricity production in global scale will not change in the 2030 perspective,influence of anthropogenic CO2 on climate changes is insignificant, rapid development of renewable energy resources is questionable, thorough research on the possibility of development of alternative sources of acquiring electric energy (renewable resources of energy, nuclear power engineering), enabling their safe, certain and economically reasonable implementation in the place of coal should still be carried on. Dynamika zmian wartości i struktury majątku kompleksów energetycznych węgla brunatnego w świetle przychodów i wyników finansowych SŁOWA KLUCZOWE: węgiel brunatny, energia elektryczna, kopalnie, elektrownie Przedstawiono dynamikę zmian aktywów kopalń węgla brunatnego i opalanych nim elektrowni w latach 2000-2008 i częściowo w 2009 r. na tle przychodów ze sprzedaży i osiąganego zysku. Wskazano na występujące różnice w majątku kopalń i elektrowni oraz ich wysokości. Pokazano występujący znaczący przyrost przychodów ze sprzedaży i wyniku finansowego w analizowanym okresie dla kopalń i elektrowni oraz występujące różnice w wielkości amortyzacji kapitału własnego, nadwyżki finansowej, zadłużenia i wskaźników płynności i rentowności. Dynamics of changes in the value and structure of assets in lignite mining and power generation complexes in the light of income and financial results KEY WORDS: lignite, electrical energy, mines, power plants Dynamics of changes in total assets of lignite mines and lignite-fired power plants in 2000-2008 and partly 2009 against income from sales and attained profits was presented. Differences in assets of mines and power plants were indicated. Significant increase of income from sales and financial results in the analyzed period as well as differences in equity amortization, financial surplus, debt, liquidity and profitability ratios were shown for mines and power plants. In the studied period assets of mines and power plants has increased almost twice with general lignite and electrical energy production rates maintained. Increase of assets has mostly occurred since 2005. Amortization deduction in power plants increased together with the assets increase and stabilized or even decreased in mines. Asset value of mines delivering lignite to power plants was in the studied period at the level of 0,32 of power plant asset value. Economic indicators of mines and power plants, particularly sales, asset value, debt, profitability and liquidity are favorable. Liquidity ratio, decreasing in recent years and reaching lower admissible limit, is a sign of economic weakening taking place in the country and around the world. Data presented in euro for some years characterized by large variability of currency rates may reflect the actual financial state of mines improperly. Polityka państwa wobec pakietu klimatycznego z uwzględnieniem znaczenia węgla kamiennego w gospodarce Polski SŁOWA KLUCZOWE: ochrona klimatu, gazy cieplarniane, społeczeństwo, węgiel kamienny Ochrona klimatu to bezwątpienia jedna z najważniejszych dziedzin współczesnego świata. Globalne ocieplenie jest faktem, który jest bezdyskusyjny. Problemem jest natomiast odpowiedź na pytanie, co jest jego przyczyną. Czy działalność człowieka czy naturalna zmienność? Stanowiska proponowane w tej kwestii są częstokroć całkowicie odmienne. Ogólnoświatowe działania podejmowane od dziesiątków lat muszą być tak skoordynowane, aby walcząc z jednym zagrożeniem nie spowodować innego, jakim jest zubożenie społeczeństwa. Wprowadzane nowe instrumenty walki z klimatem powinny zawierać w swoich założeniach równomierne rozłożenie obciążeń pomiędzy kraje wysokorozwinięte a te, które dopiero wchodzą na ścieżkę nowoczesnego rozwoju. Nabiera to dużego znaczenia dla Polski, gdzie produkcja energii elektrycznej i ciepła opiera się w większości na węglu. Z tego względu kwestie ochrony klimatu, a zwłaszcza kosztów ograniczenia emisji gazów cieplarnianych nabierają priorytetowego znaczenia. Obarczenie społeczeństwa nadmiernymi kosztami zwalczania tego zjawiska może spowodować pauperyzację ludności, a poprzez sprzężenie zwrotne pogorszyć ogólny bilans gospodarczy. The State Policy towards the Climate Package considering the Importance of Coal in the Polish Economy. KEY WORDS: climate protection, greenhouse gases, society, coal mining, The climate protection is undoubtedly one of the most important areas of the contemporary world. The global warming is an unquestionable fact. The problem is the answer to the question what is the cause of this situation. Is it caused by the human activity or by the natural variability? The suggested positions concerning this issue are often quite different. The global actions that have been undertaken for decades have to be coordinated, so as dealing with one threat they managed to avoid causing another one, such as impoverishment of society. The newly introduced ways of dealing with the climate should include in their assumptions an even distribution of the responsibility between the highly developed countries and those just entering the path of modern development. That is of great significance to Poland, where the production of electricity and heat is mostly based on coal. That is why the issue concerning the climate protection and especially the costs connected with the reduction of greenhouse gases emission, acquire the priority significance. Imposing excessive costs on the society may lead to the pauperization of people and by the feedback it may even worsen the general economic balance. Przegląd sytuacji na światowym rynku węglowym - bieżące wydarzenia, aktualne trendy i prognoza SŁOWA KLUCZOWE: węgiel kamienny, zasoby, produkcja, ceny, producenci węgla kamiennego W artykule tym przedstawiono sytuację na światowym rynku węgla kamiennego w roku 2009 r. Rynek światowy został scharakteryzowany pod kątem zasobów tego surowca oraz w odniesieniu do produkcji, konsumpcji oraz handlu tym paliwem. Omówiono także główne trendy na światowym rynku węgla kamiennego oraz aktualną sytuację na rynku cen węgla. Ponadto, dokonano krótkiej charakterystyki sytuacji na rynkach węglowych głównych producentów węgla kamiennego na świecie. W końcowej części artykułu przedstawiono prognozę dotyczącą sytuacji na rynku węgla kamiennego w aspekcie jego zużycia, w perspektywie najbliższych 20 lat. Situation on world market of hard coal - current affairs, present trends and forecasts. KEY WORDS: hard coal, resources,, production,- price, hard coal producers- forecast The paper discussed a situation on world coal market in 2009. The world coal market has been described with a view of its resources and with respect to coal production, trade , consumption and prices. The main trends of international hard coal market have been also presented. The short characteristics of coal market and of world main producers have also been carried out. The hard coal market forecast for the next 20 years, with a view of its consumption, has been presented in the final part of the article. Prognozowanie parametrów jakościowych odpadów powstających podczas grawitacyjnego wzbogacania węgli kamiennych SŁOWA KLUCZOWE: węgiel kamienny, wzbogacanie, jakość odpadów W artykule zasygnalizowano problem przewidywania parametrów jakościowych odpadów wydzielanych w trakcie wzbogacania węgli kamiennych. Odpady są źródłem surowców skalnych powszechnie wykorzystywanych w różnych gałęziach gospodarki. Jakość odpadów ma znaczenie dla poszczególnych ich użytkowników. W obecnych warunkach przemysłowych nie prognozuje się zawartości poszczególnych składników trafiających do odpadów. Ogranicza to możliwości ich oferowania poszczególnym zainteresowanym. Autorzy stwierdzają możliwość opracowania metody prognozowania określonych parametrów jakościowych odpadów. Forecasting of quality parameters of wastes generated during hard coal gravity separation KEY WORDS: hard coal, preparation, quality of wastes Paper deals with a problem of forecasting the quality parameters of wastes separated during hard coal preparation. Wastes are a source of rock materials commonly used in several branches of economy. Wastes quality is important for their users. In current industrial conditions the content of particular components in those wastes is not forecasted. This fact limits the possibilities of offering the wastes to potential users. Authors state that it is possible to elaborate a method of forecasting particular quality parameters of wastes. Analiza porównawcza produkcji wodoru i związanej z nią emisji CO2 przy zgazowaniu węgla kamiennego w reaktorach Shell oraz Texaco SŁOWA KLUCZOWE: węgiel kamienny, zgazowanie, produkcja wodoru, emisja CO2 Dokonano analizy porównawczej podstawowych wskaźników produkcji wodoru ze zgazowania węgla kamiennego typu 31 w dwóch rodzajach generatorów: z suchym doprowadzeniem paliwa oraz z doprowadzeniem paliwa w zawiesinie wodnej (na przykładzie technologii Shell i GE/Texaco). Do obliczeń procesowych wykonanych w symulatorze procesowym ChemCAD, przyjęto konfigurację układu bazującą na rozwiązaniach technologicznych dostępnych w skali komercyjnej. Obliczono parametry głównych strumieni procesowych, a w formie wykresów Sankey"a przedstawiono bilanse masowe i energetyczne. Dokonano oceny struktury wskaźników emisji CO2 powstającego w całym cyklu wytwarzania wodoru, począwszy od pozyskania, przeróbki mechanicznej i transportu węgla do zakładu zgazowania (LCA). Obliczenia wykonano dla przypadku z i bez sekwestracji CO2. Korzystniejsze wyniki z uwagi na uzysk wodoru oraz ograniczenie emisji CO2 uzyskano dla wersji z zastosowaniem reaktora z suchym doprowadzeniem paliwa. Comparative analysis of hydrogen production and related CO2 emission durong hard coal gasification in Shell and Texaco technologies KEY WORDS: hard coal, gasification, hydrogen production, CO2 emission Comparative analysis of hydrogen production from hard coal gasification for two gasification technologies (dry and slurry feed gasifies) was presented. For process calculation commercial ready plant configuration was proposed. Process streams parameters and mass and energy balance for analyzed cases were presented. LCA evaluation related to CO2 emissions of hydrogen production plants was made. Taking into account hydrogen production level and CO2 emission better results were obtained for dry feed gasification technology. Węglowe technologie energetyczne 2020 + SŁOWA KLUCZOWE: scenariusze rozwoju technologii energetycznych, technologie węglowe, blok kondensacyjny, spalanie tlenowe, IGCC, wychwyt CO2 W artykule omówiono główne uwarunkowania rozwoju technologii węglowych wynikające z aktualnie przewidywanych scenariuszy osiągnięcia pożądanego stężenia dwutlenku węgla w atmosferze. Z analizowanych scenariuszy wynika, że nie można sprostać zapotrzebowaniu na elektryczność bez wykorzystania węgla. Dla sprostania obowiązującym i nowym wymaganiom ekologicznym konieczne jest opracowanie nowych klas technologii jego wykorzystania do produkcji elektryczności. Przedstawiono kierunki rozwoju bloku kondensacyjnego oraz układu gazowo - parowego zintegrowanego ze zgazowaniem węgla. Określono zakres koniecznych prac badawczo - rozwojowych. Porównano główne charakterystyki technologii z uwzględnieniem ich ewolucji i doskonalenia. Coal Power Plants 2020+ KEY WORDS: scenarios of energy technology development, coal technologies, steam cycle, oxy-combustion, IGCC, CO2 separation The article describes main issues of coal technology development which arise from predicted scenario of a CO2 concentration level in the atmosphere. A conclusion of this scenario is that the demand for electricity could not by satisfy without coal utilization. For the purpose of satisfy of current and future ecology regulation, it is necessary to work out new coal technology classes for electricity production. Development directions of steam and gas-steam cycles integrated witch coal gasification are shown. The scope of research and development work is determined. Main characteristics which take into account their evolution end development are compared. Badanie czynników wpływających na zmienność obciążenia w KSE Słowa kluczowe: system elektroenergetyczny KSE, modelowanie, obciążenie, prognozowanie krótkoterminowe, czynniki pogodowe, czynniki pozapogodowe Jest wiele czynników, potencjalnie mogących mieć wpływ na wielkość obciążenia. Jedne z ważniejszych to czynniki meteorologiczne. Mogą na obciążenie wpływać także czynniki pozapogodowe np. oglądalność telewizji. W przedstawianej pracy podjęto próbę oceny wpływu takich czynników. Wykonano analizę wpływu wytypowanych wydarzeń o dużym znaczeniu medialnym na obciążenie KSE. Podobne badania wykonano w celu stwierdzenia wpływu czynników pogodowych, a konkretnie temperatury, na zmianę obciążenia w systemie elektroenergetycznym. Zaproponowano metodykę wykorzystującą metody i narzędzia analizy statystycznej umożliwiające ocenę wpływu tych czynników na zmiany obciążenia. Research of factors affecting on the chaneability of the load in the PPS KEY WORDS: power system PPS, modeling, load, short-team forecasting, weather factors, non weather factors There are many factors, potentially being able to affect the magnitude of power load. Meteorological factors are one of more important ones. Non weather factors can also affect the load e.g. ratings of television. In the paper attempts to assess the influence of this factors. Analysis of the impact of great media significance on the PPS load during selected events was performed. Similar researches were performed in order to state the influence of weather factors, and more specifically the temperature, on load changes in the power system. Methodology of using methods and tools of statistical analysis to assess the influence of these factors on the load changes was proposed. Rola uregulowań prawnych w procesie zapewnienia bezpieczeństwa elektroenergetycznego kraju SŁOWA KLUCZOWE: system elektroenergetyczny, bezpieczeństwo elektroenergetyczne, prawo W artykule przedstawiono rolę uregulowań prawnych w procesie zapewnienia bezpieczeństwa elektroenergetycznego. Przedstawiono szeroko problematykę bezpieczeństwa elektroenergetycznego i dokonano przeglądu obowiązujących regulacji prawnych w tym obszarze pod kątem ich możliwości i skuteczności dla zapewnienia bezpieczeństwa elektroenergetycznego. Szczególną uwagę poświęcono rozwiązaniom zawartym w ustawie "Prawo Energetyczne" przed jej nowelizacją i po jej nowelizacji. Mają one charakter wielopłaszczyznowy i dotyczą organów administracji rządowej i samorządowej oraz przedsiębiorstw energetycznych prowadzących koncesjonowaną działalność w obszarze: wytwarzania energii elektrycznej, operatora systemu przesyłowego, operatorów systemów dystrybucyjnych, obrotu energią elektryczną. Ponadto w artykule przedstawiono i oceniono ważne w procesie zapewnienia bezpieczeństwa elektroenergetycznego rozwiązania dotyczące infrastruktury sieciowej zawarte w Kodeksie Cywilnym. Role of law regulations in process of assurance of national energy security KEY WORDS: power system, energy security, law In this paper, role of law regulations in process of assurance of national energy security is shown. Analysis and evaluation of possibilities and effectiveness of past and present law regulations for assurance of national energy security was performed. Law regulations for assurance of energy security which are contained in the Energy Law have multi-plane character and concern, among other things, entities of the civil service and energy enterprises performing licensed business activity consisting in: generation, transmission, distribution and trade electricity. In this paper, analysis and evaluation of selected law regulations in force of last years in aspect of energy security is described. Konkurencyjność perspektywicznych technologii wytwarzania energii elektrycznej SŁOWA KLUCZOWE: energia elektryczna, technologie wytwarzania, koszty wytwarzania Zagadnienia ekonomiczne zaczynają nabierać szczególnego znaczenia w wytwarzaniu energii elektrycznej w świetle rozwoju rynku konkurencyjnego w tym sektorze. Z tego względu konkurencyjność poszczególnych rodzajów źródeł z uwzględnieniem warunków ich rozwoju a także polityki promocyjnej państwa w odniesieniu do niektórych technologii powinna być istotnym czynnikiem w formułowaniu zarówno polityki energetycznej kraju, jak i określaniu kierunków inwestowania przez podmioty na rynku energii. W artykule przedstawiono wyniki porównania kosztów wytwarzania energii elektrycznej w rozmaitych technologiach, uśrednionych w okresie ich ekonomicznej eksploatacji z zachowaniem zasad dyskonta. Porównanie obejmuje technologie obecnie stosowane i przewidywane do wdrożenia komercyjnego około 2020 i 2030 r.. Na podstawie wyników tych porównań przedstawiono niektóre wnioski, które powinny być przydatne w formułowaniu polityki energetycznej Polski. Competitiveness of perspective electricity generation technologies KEY WORDS: electricity, generation technology, generation costs Economic issues have acquired substantial importance for the electricity generation sector especially in the light of power competitive markets development. Competitiveness of different generation technologies within the limitations caused by the environment and security of power supply should be taken into account when formulating the national energy policy as well as in choosing the investment policy by energy companies. In the article are presented some results of comparison of levelized electricity costs for different generation technologies that are foreseen to be implemented over the period up to 2050. Main conclusions based on those results, important for the energy policy for Poland, have been formulated. Kapitałochłonność polskiego górnictwa i kopalnictwa na tle innych sektorów przemysłu SŁOWA KLUCZOWE: górnictwo, przemysł, środki trwałe, kapitałochłonność, produktywność Przedstawiono analizę zmian wartości środków trwałych brutto, stanowiących w tym przypadku miarę wartości zasadniczej części kapitału wykorzystywanego w procesach produkcyjnych w górnictwie oraz pozostałych sektorach przemysłu w Polsce. Analiza obejmuje lata 1995-2008. Zmiany udziału takiego czynnika produkcji, jakim jest nakład kapitału wiążą się z okresem reformowania gospodarki, a szczególnie wszystkich branż górnictwa. Celem tych zmian jest także intensyfikacja wykorzystania czynników wytwórczych. O rezultatach przemian może stanowić poziom wskaźnika kapitałochłonności, który jest tu definiowany, jako stosunek wielkości zaangażowanego kapitału do efektów produkcyjnych (w tym przypadku wartości dodanej brutto) wyrażonych wartościowo. Wartości tego wskaźnika oraz wskaźnika produktywności kapitału porównywano w obszarze poszczególnych sektorów przemysłu i w odniesieniu do całej gospodarki narodowej. Capital intensity of Polish mining industry in comparison with other industrial sectors KEY WORDS: mining, industry, tangible fixed assets , capital intensity, productivity This paper presents an analysis of value alterations in gross tangible fixed assets , which are here a measure of value of the basic equity employed in production in mining and other industrial sectors in Poland. The analysis concerns the period between 1995 and 2008. Shifts in a factor of production such as capital expenditure are related to reforms of the Polish economy and of the whole mining sector in particular. The changes are also aimed at increasing the use of productive inputs. The level of capital intensity ratio, which is here defined as a ratio of the quantity of the capital employed to production effects (in this case gross value added), can reveal transformation results. This ratio value and the value of capital productivity ratio were compared for the selected industrial sectors and the whole national economy. Zagospodarowanie nowych złóż węgla kamiennego - powiększenie bazy zasobowej Kompanii Węglowej SA. Słowa kluczowe: górnictwo, węgiel kamienny, zasoby, złoża niezagospodarowane W artykule omówiono położenie Kompanii Węglowej S.A. oraz jej zasoby. Scharakteryzowano złoża węgla kamiennego leżące w sąsiedztwie obecnie eksploatowanych złóż KW S.A. oraz możliwość zagospodarowania tych złóż przez czynne kopalnie KW S.A. Development of new hard coal deposits - increasing the resource base by Kompania Węglowa SA KEY WORDS: mining, hard coal, resources, undeveloped deposits The article discusses the location of Kompania Węglowa S.A. and its coal reserves. It characterized hard coal reserves lying in the vicinity of the currently exploited deposits of KW S.A. and the possibility of development of these deposits by active mines of KW S.A. Energetyczne wykorzystanie metanu z pokładów węgla - doświadczenia JSW SA i perspektywy w aspekcie zmian w prawie energetycznym SŁOWA KLUCZOWE: metan z pokładów węgla, skojarzone układy energetyczne W referacie przedstawiono ogólną informację o JSW S.A. i SEJ S.A. jako inwestorach układów kogeneracji i trójgeneracji, w których źródło zasilania stanowią silniki gazowe pracujące na bazie metanu z odmetanowania kopalń. Podano informację dotyczącą zasobów, ujęcia i kierunków wykorzystania mieszanek metanowych ujmowanych odmetanowaniem, a także realizację programu zagospodarowania tego paliwa. Przedstawiono układy energetyczne z silnikami gazowymi w kopalniach "Pniówek", "Krupiński", "Borynia" i "Budryk" podając dane techniczne i relacje ekonomiczne w zakresie kosztów produkcji i pokrycia zapotrzebowania kopalni na energię elektryczną i ciepło. W podsumowaniu omówiono rolę układów energetycznych pracujących w oparciu o silniki gazowe, w zaopatrzeniu kopalń w energię elektryczną, ciepło i "chłód", a także możliwości dalszego rozwoju energetyki na bazie silników gazowych, wykorzystujących tanie lokalne paliwo, jakim jest metan z odmetanowania pokładów węgla. Podkreślono aspekt ekologiczny takiego rozwiązania. Economical utilization of Coalbed Methane (CBM) - experiences of the Jastrzębska Coal Company (JSW) plc. and perspectives in prospect of the Energetic Law changes KEY WORDS: coalbed methane, cogeneration power system The paper presents general information about the JSW S.A. and SEJ S.A. as the investors of cogeneration and trigeneration systems, where the gas engines working in the basis of the methane from coal mines are used as the power source. It discusses the sources, drainage and ways of utilization of methane mixtures received from demethanisation, and results of methane utilization program as well. The paper presents technical data combined energy systems witch gas engines in coal mines "Pniówek", "Krupiński", "Borynia", "Budryk" and presents economic relations between the production costs and the coverage of electricity and heat demand of the coal mine. Final conclusions try to describe the role of energy systems basing on gas engines in the covering of coal mine energy demand (electrity, heat, cooling) and the possibility of further development of power engineering on basis of gas engines exploiting a cheap, local fuel, as the methane from demethanisation of coal beds. Ecological aspects of such a solutions have been pointed out as well. Koszty zmienne w kosztach wytwarzania węgla w kopalniach węgla kamiennego SŁOWA KLUCZOWE: modele ekonometryczne, koszty zmienne, koszty wytworzenia węgla, kopalnia węgla kamiennego W artykule przedstawiono metodę szacowania kosztów zmiennych produkcji węgla, opartą na budowie modeli ekonometrycznych wiążących analizowany koszt z wielkością wydobycia. Podano uzasadnienie przyjętej postaci równania którym bada się zależność kosztów od dwóch zmiennych objaśniających: wydobycia i czasu. Poddano analizie kopalnie Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A., w których badano serie danych miesięcznych za rok 2008 oraz za lata 2007 i 2008. Wyznaczono szereg modeli ekonometrycznych, na podstawie których określono udziały kosztów własnych w kosztach wytworzenia węgla oraz w kosztach własnych sprzedanego węgla. Zwrócono uwagę na niedoskonałości metody, proponując jednocześnie kierunek dalszych badań poprzez powiązanie układu kalkulacyjnego kosztów z układem rodzajowym. Variable costs in costs of coal production in coal mines KEY WORDS: econometric models, variable costs, cost of coal production, coal mine The paper presents the method of variable costs evaluation in costs of coal production. The method is based on construction of econometric models in which the dependence of analyzed costs item from coal production is seek. The rationale of the form of applied equation is given where the dependence of costs from two variables is investigated: production and time. The analysis was done for the mines of Jastrzebska Coal Company. The series of data investigated were the monthly data for 2008 year and for the 2007 and 2008 years. A number of econometric models have been validated and on their basis the shares of variable costs in costs of coal production and in costs of sold coal have been identified. The imperfections of the method is pointed out in the paper and the direction of further analyses is shown lying in interrelation of system of costing by products and system of costing by kinds of costs. Charakterystyka polskiego systemu certyfikacji pochodzenia energii elektrycznej SŁOWA KLUCZOWE: mechanizmy wsparcia, źródła energii, certyfikacja pochodzenia energii Celem pracy jest przedstawienie i analiza polskiego systemu certyfikacji pochodzenia energii elektrycznej jako sposobu na poprawę polityki ekologicznej i efektywności energetycznej. Zasadnicza część artykułu poświęcona jest przedstawieniu charakterystyki i oceny wsparcia odnawialnych źródeł energii opartego na systemie certyfikatów pochodzenia energii oraz ich uwarunkowaniom formalno-prawnym. Characteristics of the polish electricity certificate system KEY WORDS: support mechanisms, energy sources, electricity Certificates The paper deals with characteristic and evaluation of electricity certificate system as a means of improving environmental policy and energy efficiency. The two main support mechanisms green and red certificate systems was introduced in first part of paper. In second part of paper planned certificates was introduced and evaluated. The work describes the concept, the main elements and the overarching issues related to the establishment of a system new certificates. Konkurencyjność wytwarzania energii elektrycznej z węgla brunatnego i kamiennego SŁOWA KLUCZOWE: energia elektryczna, węgiel kamienny, węgiel brunatny Węgiel kamienny i brunatny to dwa paliwa dominujące w Polskiej elektroenergetyce. Struktura zużycia paliw zmieniła się w niewielkim stopniu w ostatnich latach. W roku 2009 nastąpił spadek produkcji i zużycia energii elektrycznej. Tą sytuację najbardziej odczuły elektrownie na węglu brunatnym. Duży wzrost produkcji energii elektrycznej wystąpił w OZE co było wynikiem dynamicznego wzrostu współspalnia biomasy z węglem. Mimo spadku zużycia energii nastąpił wzrost cen energii elektrycznej, ale dotyczyło to tylko rynku długoterminowego, natomiast na rynku spot ceny wyraźnie spadły. Także ceny dla końcowych odbiorców wyraźnie wzrosły, co było wynikiem wzrostu cen energii elektrycznej, gdyż usługi dystrybucyjne wzrosły w niewielkim stopniu. Ceny węgla kamiennego w dostawach do energetyki w 2009 roku były wyższe o 72% od cen węgla brunatnego w przeliczeniu na GJ. Competitiveness of brown and hard coal-based power generation KEY WORDS: electric energy, hard coal, brown coal Hard and brown coals dominate the fuel-mix of the Polish power sector. The structure of fuel consumption has not changed significantly in the recent years. The decrease in electricity consumption and production influenced particularly brown coal-based power plants in 2009. A significant increase in renewable electricity production was mostly a result of biomass co-firing. Although the electricity consumption decreased, the prices in long-term contracts increased. As a result the prices for final consumers increased (mostly because of a rise in the wholesale electricity price, since distribution charges stayed almost at the same level). On the other hand the spot prices decreased considerably. The price of hard coal purchased by the power sector was 72% higher when compared to brown coal (in GJ) in 2009. Odpady komunalne jako odnawialny surowiec energetyczny. Problemy i uwarunkowania związane z jego wykorzystaniem SŁOWA KLUCZOWE: odpady komunalne, termiczna utylizacja W referacie przedstawiono problemy związane z energetycznym wykorzystaniem odpadów komunalnych. Jedna ich tona pozwala uzyskać energię w ilości około 2,6 MW•h, w tym 0,6 MW•he i 2 MW•ht. Odpady komunalne poddawane termicznej utylizacji powinny mieć wartość opałową nie mniejszą niż 5800 kJ/kg. Wielkość ta stanowi granicę autonomicznego spalania odpadów, tzn. spalania nie wymagającego wprowadzenia do kotła dodatkowego paliwa (o wyższej wartości opałowej) wspomagającego proces spalania. Niezwykle ważną i cenną cechą odpadów komunalnych jest fakt, że aż 50% ich składu masowego mogą stanowić składniki ulegające biodegradacji, powstające w wyniku fotosyntezy CO2. Oznacza to, że bilans emisji dwutlenku węgla przy ich spalaniu i tworzeniu w procesie fotosyntezy wychodzi na zero, są więc neutralne w sensie emisji CO2. Mimo to każda propozycja lokalizacji spalarni odpadów komunalnych w Polsce budzi liczne protesty mieszkańców. Drugim czynnikiem hamującym budowę tego typu zakładów są wysokie nakłady inwestycyjne i koszty eksploatacyjne. Bardzo pomocne mogą tu być fundusze z UE w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Są to dotacje, które pozwalają pokryć blisko 60% nakładów na inwestycję. Jednak warunkiem ich przyznania jest spełnienie dwóch warunków. Minimalny strumień odpadów powinien wynosić 80 tys. ton/rok, natomiast liczba mieszkańców, na terenie z którego pozyskiwane byłyby odpady dla jednego zakładu termicznej utylizacji, to 300 000 - 400 000. Communal waste as renewable energy material, problems and factors of utilization KEY WORDS: communal waste, thermal utilization This report shows problems with utilization of energy from communal waste. One ton can be transformed even into 2,6 MW•h (0,6 MW•he; 2 MW•ht). Communal waste that is to be thermal utilized should have calorific value of not less than 5800 kJ/kg. This quantity is the limit for self burning process of waste, that means without any additional fuel. Most important characteristic of communal waste is the fact that it includes 50% of biodegradable mass that comes from photosynthesis (CO2). The balance of carbon dioxide emission by creating and burning of the mass is therefore environmentally neutral. Despite this each location offer of waste incinerating plant in Poland causes public protests. Another hampering factor of development of waste incinerating plants are high investment expenditure and utilisation. Very useful is UE founding under Infrastructure and Environment Operational Programmes. This subsidy covers up to almost 60% of investment expenditure. There are two conditions of the subsidy: minimal mass of waste to be treated is 80 000 tons a year and coverage of area of 300 000 - 400 000 inhabitants. Wpływ wzrostu sprawności elektrowni oraz polityki CCS na wielkość zasobów bilansowych węgla brunatnego w warunkach bilateralnego monopolu kopalni i elektrowni SŁOWA KLUCZOWE: zasoby węgla brunatnego, koszty polityki CCS, sprawność elektrowni, wyrobisko docelowe Przedstawiono studium zależności zasobów bilansowych złoża węgla brunatnego od sprawności elektrowni spalającej wydobywany węgiel oraz kosztów opłat za emisję dwutlenku węgla. Zasoby bilansowe wyznaczono metodą generowania wyrobiska docelowego kopalni odkrywkowej na podstawie modelu ekonomicznego złoża, przy założeniu, że produktem kopalni węgla jest energia, koszty jej wytworzenia w elektrowni są traktowane jako jak koszty przeróbki zaś koszty opłat za emisję CO2 są kosztami sprzedaży produktu - energii. Dla potrzeb przykładowej analizy wykorzystano studialny model jakościowy złoża Legnica Wschód. Uzyskano wielowariantowe wyniki dla przyjętych poziomów sprawności elektrowni, kosztów emisji CO2 oraz różnych cen energii. Wyniki obliczeń wskazują, że w warunkach przewidywanych rosnących kosztów emisji CO2 tylko zapewnienie najwyższej dostępnej technicznie sprawności elektrowni (rzędu 45-48%) umożliwia zachowanie zasobów bilansowych węgla odpowiednich dla przynajmniej 25-letniej eksploatacji złoża. Wdrażanie wysoko-wydajnych technologii w energetyce węglowej jest zatem warunkiem koniecznym utrzymania opłacalności pozyskiwania energii z krajowych złóż węgla brunatnego. Influence of power station efficiency increase and CCS policy on size of lignite resources in condition of bilateral monopoly of a mine and a power station KEY WORDS: lignite reserves, costs of CCS policy, power plant efficiency, ultimate pit The study of the dependency of lignite reserve on the lignite fuelled power plant efficiency as well as carbon allowances costs has been presented. The lignite economical reserves have been set with the use of algorithm of generating an ultimate pit on the basis of the economical block model of the lignite deposit. In this approach the electric energy embedded in the coal has been set as the product, costs of transforming chemical energy of coal into electric energy (power plant costs) have been treated as processing costs and the carbon allowances costs have been set as selling costs of the final product - energy. Thus the power plant efficiency can be implemented into both the product price "in-situ" and the processing costs. For the case study the quality block model of the lignite deposit Legnica Wschod has been used. Multivariant results of the computations for chosen power plant efficiency, carbon allowances costs and electrical energy prices have been obtained. The most interesting result is the loss of reserves due to rising carbon allowances costs. As long as these costs are relatively low, the power plant efficiency does not influence the ultimate pit reserves significantly. However when carbon allowances costs are higher (which is expected after implementation the full auctioning of carbon) only the highest power plant efficiency can save the lignite reserves for at least 25 years of mining exploitation necessary for the profitability of investments into the mine and the power plant bilateral monopoly. Liberalizacja rynku gazu ziemnego a rozwój podziemnych magazynów gazu w Polsce SŁOWA KLUCZOWE: podziemne magazyny gazu, trzeci pakiet liberalizacyjny, gaz ziemny Problematyka zwiększenia udziału gazu ziemnego w krajowej strukturze źródeł energii nabiera coraz większego znaczenia w kontekście zobowiązań międzynarodowych Polski. W szczególności należy wskazać wymogi, jakie na nasz kraj nakładają pakiet energetyczno-klimatyczny oraz III pakiet liberalizacyjny. Wymagania tych pakietów wskazują na konieczność zmiany sposobu funkcjonowania krajowego gazownictwa. Bez przeprowadzenia zmiany trudne będzie zwiększenie znaczenia tej branży w krajowym sektorze energii. Szczególną rolę w działaniach nakierowanych na zwiększenie znaczenia gazu ziemnego ma doprowadzenie do zwiększenia pewności dostaw gazu ziemnego poprzez racjonalne kształtowanie struktury źródeł dostaw gazu dla krajowych odbiorców oraz przez rozbudowę krajowej infrastruktury gazowniczej, w tym infrastruktury służącej do magazynowania gazu ziemnego. Realizacja tych działań jest warunkiem ograniczenia niepewności przerw w dostawach gazu ziemnego dla krajowych odbiorców oraz wpłynie na zwiększenie znaczenia gazu ziemnego w krajowej strukturze źródeł energii. The liberalization of the natural gas market and the development of underground natural gas storage facilities in Poland KEY WORDS: underground natural gas storage, third liberalization package, natural gas The question of an increased share of natural gas in Poland"s structure of energy sources is gaining significance in view of the country"s international commitments. These are in particular the energy and climate package as well as the third liberalization package. The packages necessitate some changes in the functioning of the domestic gas market. Without reform it will be difficult to increase the role of this branch in Poland"s energy sector. In order to boost the use of gas, its supplies need to be guaranteed through a rationally shaped structure of internal sources of delivery and through a development of gas infrastructure which involves natural gas storage facilities. Only when the above conditions are met, will the threat of interrupted supply be reduced and, subsequently, the role of gas in Poland"s energy structure will increase. Modelowanie systemów energetycznych - ogólna metodyka budowy modeli SŁOWA KLUCZOWE: modelowanie, metodyka budowy modeli, sektor energetyczny W artykule przedstawiono ogólną metodykę postępowania przy budowie modeli systemów energetycznych. Podkreślono znacznie modeli w procesie podejmowania decyzji dotyczących sektora paliwowo-energetycznego. Przedstawiono 12-etapową procedurę budowy modeli, podkreślając znaczenie poszczególnych etapów oraz wskazując typowe problemy pojawiające się w trakcie ich realizacji. W podsumowaniu zawarto najważniejsze wnioski z analizy przeprowadzonej w artykule. Modeling of energy systems: general methodology of a model development KEY WORDS: modeling, methodology of a model development, energy sector The paper presents a general methodology of the energy sector model development. The key role of modeling in the process of decision making concerning the fuel and energy sectors was emphasized. A 12-stage step-by-step procedure of model development was presented, with a special attention brought to typical problems that arise while building such a model. The paper ends with some conclusions including key messages based on analysis carried out in this article. Metody prognozowania wielkości generacji mocy elektrycznej z farm wiatrowych dla potrzeb bilansowania oraz prowadzenia ruchu krajowego systemu elektroenergetycznego SŁOWA KLUCZOWE: prognozowanie, system elektroenergetyczny, energetyka wiatrowa Niniejszy artykuł ma charakter przeglądowy i obejmuje podstawy metodologii prognozowania wartości mocy elektrycznej generowanej w elektrowniach wiatrowych. Omawia charakterystykę pracy źródeł wiatrowych, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu zmienności warunków meteorologicznych na wartość generowanej mocy elektrycznej. Prezentuje trzy metody predykcji: fizyczną, statystyczną oraz hybrydową (połączenie fizycznej i statystycznej). Przedstawia zakres wykorzystania poszczególnych metod, sposób weryfikacji wyników prognoz oraz obecnie wykorzystywane metody minimalizacji błędów prognoz, takie jak np. agregacja obszarowa prognoz bądź wykorzystanie kilku numerycznych prognoz pogody. Omawiana metoda perturbacji warunków początkowych stanowi przykład współczesnego podejścia do problematyki generacji prognoz probabilistycznych. Artykuł omawia również znaczenie dokładności wyników prognoz dla celów prowadzenia ruchu oraz bilansowania systemu elektroenergetycznego oraz prezentuje krótko zakres ich wykorzystania dla potrzeb operatorów systemów przesyłowych. Forecasting methodologies of the electrical power generation from wind farms for the purpose of operation and balancing of power systems KEY WORDS: forecasting methods, power system, wind power This article has the character of a review and covers the basics of the methodology of forecasting of the level of the electric power generated in wind power plants. It discusses the characteristics of the operation of the wind power sources, with particular emphasis on the impact of the dynamics of meteorological conditions on the value of generated electrical power. The article presents three methods of wind power prediction: physical, statistical, and hybrid (combination of physical and statistical method). It discusses the applicability of specific methods, way of verification of the wind power forecasts results and current methods used to minimize forecast errors, such as the aggregation area forecasts or the application of several numerical weather prediction models. It presents also the initial conditions perturbation method which is the modern approach for generation of probabilistic forecasts. The article discusses also the importance of accuracy of the wind power forecasts results for purposes of the operation and balancing the electrical power systems, and briefly presents the scope of their applications for transmission system operators processes. Wpływ działalności górnictwa węgla brunatnego na otoczenie SŁOWA KLUCZOWE: węgiel brunatny, środowisko naturalne, szkody górnicze, energia elektryczna W artykule przedstawiono negatywne i pozytywne skutki odkrywkowej działalności kopalń węgla brunatnego. Do negatywnych czynników zaliczyć należy przede wszystkim zajmowanie znacznych powierzchni gruntów, wielkoprzestrzenne przekształcenia krajobrazu, trwałe i czasowe wyłączenie z użytkowania gruntów rolnych i leśnych, przeobrażenie ziemi i zmiany morfologiczne, zmiany stosunków wód podziemnych i powierzchniowych, obniżkę plonowania użytków w gospodarce rolnej i ogrodowej. Natomiast korzyściami wynikającymi z działalności kopalń węgla brunatnego jest pozyskanie surowca do produkcji najtańszej obecnie energii elektrycznej, miejsca pracy w samych kopalniach jaki i firmach zaplecza technicznego, projektowego i naukowego, znaczne sumy płatności publiczno-prawnych pochodzące z działalności górnictwa węgla brunatnego, rekultywacja i rewitalizacja terenów pogórniczych prowadząca do przywracania lepszej struktury gleb czy otoczenia krajobrazu niż przed zajęciem tych powierzchni. Rola kopalń w zakresie płatności publiczno-prawnych nie ogranicza się tylko do oddziaływania na lokalne jednostki samorządu terytorialnego. Ich wpływ jest znacznie szerszy i dotyczy całej gospodarki narodowej poprzez szereg opłat publiczno-prawnych nałożonych na tę gałąź przemysłu. Impact of lignite mining on its surroundings KEY WORDS: brown coal, natural environment, mining damage, electric energy The article presents the positive and negative effects of opencast lignite mines. For the negative factors one should mainly include: occupation of large areas of land, huge-scale transformations of the landscape, permanent and temporary exemptions from the agricultural land use and forestry, land transformation and morphological changes, changes in underground and surface water, reduction of yields in arable farming and gardening. However, the benefits of lignite mining activity include: the acquisition of raw material to produce the cheapest electricity, the jobs in the mines themselves, in cooperating companies and in technical, design and research bureaus, considerable amount of payments to public budget from the operation of lignite mining, rehabilitation and revitalization of mining areas, leading to restoration of soil structure and improvements in the landscape and environment transforming them to a better shape than before the occupation of those areas. The role of the mines" public and legal payments is not limited to the impact on local authorities. Their influence is much broader and applies to the entire national economy through a range of public and legal fees imposed on this branch of industry. Rtęć w gruntach w otoczeniu wybranych składowisk odpadów górnictwa węglowego SŁOWA KLUCZOWE: kopalnie węgla kamiennego, hałdy górnicze, odpady, emisja zanieczyszczeń, opad pyłu, środowisko gruntowo-wodne, zanieczyszczenie rtęcią Działalność kopalni i zakładów przeróbczych węgla kamiennego prowadzi do powstawania składowisk, najczęściej nadpoziomowych, na których są deponowane odpady poeksploatacyjne i poprodukcyjne. Najczęściej są to odpady w postaci skały płonnej oraz odpady ze wzbogacania i flotacji węgla. Niektóre składowiska odpadów zawierają znaczne ilości mułu węglowego, który może być obecnie powtórnie wykorzystany. Odpady pogórnicze składowane bezpośrednio na powierzchni terenu, podlegają procesom erozji fizycznej oraz chemicznej, stając się źródłem zanieczyszczenia dla otaczającego je środowiska gruntowego i wodnego. W odpadach węglowych występują domieszki różnych minerałów i metali ciężkich. Jednym z pierwiastków obecnych w węglach jest rtęć. Rtęć zawarta w odpadach na skutek przemian chemicznych (zakwaszenie środowiska), może zostać wyługowana i rozprzestrzeniać się drogą wodną lub przemieszczać się poprzez transport pyłów w powietrzu. Rtęć związana w środowisku glebowym pochodzi w znacznym stopniu z przemysłowych ognisk zanieczyszczeń, wśród których mogą znajdować się zakłady wydobywczo-przeróbcze węgla kamiennego. W pracy przedstawiono wybrane wyniki badań zanieczyszczenia gleb rtęcią w otoczeniu nieczynnej obecnie kopalni "Siersza" w Trzebini. Produkcja węgla kamiennego pozostawiła na tym terenie szereg obiektów w postaci różnych strukturalnie i wiekowo składowisk (hałd) odpadów pogórniczych oraz innych obiektów infrastruktury technicznej (magistrale transportowe, szyby wydobywcze, instalacje przeróbcze). Odpady te gromadzone były w tym rejonie od kilkudziesięciu lat. Niektóre z nich zdążyły się już wkomponować w krajobraz na drodze naturalnej rekultywacji. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono znaczne zróżnicowanie zawartości rtęci w badanych gruntach. Średni poziom ogólnego zanieczyszczenia rtęcią badanych gruntów był wyraźnie podwyższony w stosunku do lokalnego tła geochemicznego rtęci obserwowanego dla okolic Trzebini. Wykonane badania dowiodły, że zanieczyszczenie rtęcią w rejonie kopalni węglowej jest widoczne, nie obserwuje się jednak przekroczenia wartości dopuszczalnych rtęci w glebach. Rtęć obecna w gruntach w rejonie badań pochodzi również z innych źródeł (bliższych i dalszych) jak np. elektrociepłownie i konwencjonalne elektrownie na paliwo węglowe. Mercury in soils found in the vicinity of selected coal mine waste disposal sites KEY WORDS: coal mines, mine spoil-heaps, waste, contaminant emission, dust deposition, soil and water environment, mercury contamination Operation of coal mines and coal processing plants leads to the formation of waste disposal sites, frequently above the ground, where post-mining waste and post-processing waste is deposited. This is largely barren rock waste and waste resulting from coal cleaning and flotation. Some of the waste disposal sites contain significant amounts of coal silt which may be now used again. Post-mining waste deposited directly on the ground is subject to physical and chemical erosion thus becoming a source of contamination for the surrounding soil and water environment. Coal waste contains various minerals and heavy metals. Mercury is one of the elements present in coal. Due to chemical changes (environmental acidification) mercury from the waste may be leached and dispersed via water or airborne with dust. Mercury bound in the soil largely comes from sources of industrial pollution such as coal mines and coal processing plants. The paper presents selected results from research on soil contamination with mercury in the vicinity of the closed down "Siersza" coal mine in Trzebinia. There are various remains of coal production in the area including mine spoil heaps of different structure and age. This waste was deposited there for tens of years. Some of the spoil heaps have already managed to blend in with the environment by way of natural reclaim. In the course of the conducted research it was found that there are significant differences in mercury content in the investigated soils. The average level of soil contamination with mercury was clearly higher than in the local mercury geochemical background in the vicinity of Trzebinia. The conducted research has proved that although mercury contamination in the vicinity of the mine is visible it does not exceed the standards allowed in soils. Mercury in soil in the investigated sites also comes from different sources (closer and further) such as for instance thermoelectric power stations and conventional coal burning power stations. Analiza i prognoza cen ropy naftowej na rynkach międzynarodowych Słowa kluczowe: ceny ropy naftowej, rynek ropy naftowej, prognoza cen ropy Artykuł prezentuje wyniki analizy tendencji dziennych i rocznych cen ropy naftowej oraz ich prognozy krótkoterminowe. Prognoza na podstawie danych rocznych wskazała na kierunki zmian cen, natomiast prognoza na bazie dziennych cen ropy Brent z dopuszczalnym błędem wskazała cenę ropy na kolejne dwa tygodnie (dziesięć notowań). Autorzy również wskazują i wyjaśniają mechanizmy i czynniki kształtujące cenę ropy na rynku finansowym. Przedstawiają, na czym polega zjawisko spread tradingu w odniesieniu do rynku ropy naftowej. Analysisand forecast of oil proces on the international market KEY WORDS: oil prices, crude oil market, oil price forecast The article presents the results of trend analysis of daily and annual oil price and their short-term forecasts. Forecast on the basis of annual data indicated the directions of price changes, while forecasts based on daily prices of Brent crude oil, with a maximum error predicted oil prices for next two weeks (ten listing). The authors also suggest and explain the mechanisms and factors influencing on the price of oil on the financial market. Moreover, they represent the phenomenon of spread trading in relation to the oil market. Aktualny stan zakresu koncesji i użytkowań dla rozpoznania i udokumentowania zasobów niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego w Polsce (tzw. gaz z łupków - "shale gas" i thight gas") SŁOWA KLUCZOWE: kopalina, złoże, poszukiwanie, rozpoznawanie, obszar górniczy, własność złóż kopalin, koncesja, użytkowanie górnicze, gaz niekonwencjonalny, gaz z łupków, gaz zamknięty Autor prezentuje w opracowaniu stan koncesji i użytkowań górniczych dla rozpoznania i udokumentowania zasobów niekonwencjonalnych złóż gazu ziemnego w Polsce (tzw. gaz z łupkow - "shale gas" i "tight gas") w oparciu o udzielone dotychczas koncesje przez Ministerstwo Środowiska. Omówiono zakres udzielonych koncesji, tak co do aspektu rzeczowego, jak i ich warunków (czy też obowiązków i uprawnień) oraz użytkowań górniczych, a więc z punktu widzenia dwóch podstawowych instytucji prawa geologicznego kształtujących prawa i obowiązki przedsiębiorców - koncesjonariuszy tak na płaszczyźnie prawa publicznego (koncesja jako akt administracyjny, forma reglamentacji działalności, publicznoprawne uprawnienie podmiotowe), jak i ze względu na materię prawa prywatnego (umowa użytkowania górniczego, majątkowe prawo podmiotowe). Odrębnie zasygnalizowano również zagadnienia legislacji co do niektórych aspektów nowego prawa geologicznego i górniczego według Sprawozdania Komisji Nadzwyczajnej Druk Sejmowy nr 1696 z dnia 28 kwietnia 2010 r. Current status of concessions and mining uses for recognize and documentation of unconventional natural gas deposits resources in Poland ("Shale Gas" and Tight Gas") KEY WORDS: mine, mineral deposit, search, identification, mining area, mineral deposit ownership, concession, mining use, unconventional gas, shale gas, tight gas In the paper the Author presents status of mining concessionsand mining usufruct for recognize and documentation of unconventionalnatural gas deposits resources in Poland on the basis of concessionspreviously granted by the Ministry of Environment.The Author discusses the range of granted concessions, both in thematerial aspect and conditions of concessions (or the duties andrights) and operated mining usufructs, so from the perspective of twofundamental institutions of geological law, regulating rights andobligations of entrepreneurs - the party performing geological works,as both in the public law area (concession as an administrative act, aform of activity regulation, public law), and for thesake of the matter of private law (an agreement concerning miningusufruct, a personal right to property). Separately also indicateissues of legislation on certain aspects of the new geological andmining law according to the reports of the Special Committee,Publication of The Sejm of The Republic of Poland, 1696 of 28 April 2010. Obliczanie i kształtowanie się spreadów na rynkach energii SŁOWA KLUCZOWE: rynek energii i surowców energetycznych, Dark Spread, Spark Spread Spready na rynkach energii są wskaźnikami pozwalającymi oszacować przyszłe zyski wytwórców energii. W artykule przedstawiono sposób obliczania spreadów na rynkach energii w Europie Zachodniej, pokazano elementy wpływające na ich wysokość i zależności między nimi. Przedstawiono również sposób w jaki strony transakcji na rynkach energii mogą dostosowywać wielkości produkcji posiadając wiedzę o kształtowaniu się spreadów. Wskazano na niezbędne elementy rynku, które decydują o możliwości wykorzystania spreadów w transakcjach terminowych. Analiza spreadów ma największe znaczenie w krajach, w których energia elektryczna pochodzi ze spalania różnych paliw kopalnych. W artykule przedstawiono dane z niemieckiego, największego europejskiego rynku energii, na którym wykorzystuje się spready do kalkulacji opłacalności produkcji energii. Spreads in energy markets - calculation and development KEY WORDS: energy and fossil fuels market, Dark Spread, Spark Spread Power stations" gain depends on the type of fuel used to the production of energy. Spreads in the energy markets are indicators that allow to estimate the future profit from the sale of energy. In analyses of energy production profitability, the most commonly used are two types of spreads: dark spread for coal-fired power stations and spark spread for gas-fired power stations. Paper presents calculation methods of spreads in the energy markets in Western Europe, as well as factors influencing their level and relationships between. Spreads volatility depends mainly on changes in market prices of electricity and fuel burned in power plants. Significant influence on spreads level has also CO2 emission allowances price. Paper presents the hypothetical way in which the parties to the transactions in energy markets can adjust the volume of production having knowledge about the spreads formation. The essential elements of energy market, that determine the possibilities of using spreads in the future, have been pointed out. The most important is the diversity of fuels burned in power plants in the country. There are listed several European countries, in which spreads analysis is used to help optimizing energy production from different sources. Data presented in the article come from German energy market. Analiza struktury wytwarzania energii elektrycznej z wykorzystaniem metod analizy portfelowej SŁOWA KLUCZOWE: analiza portfelowa, wytwarzanie energii elektrycznej, rynek energii elektrycznej, struktura, ryzyko, koszty W artykule przeprowadzono analizę portfelową struktury wytwarzania energii elektrycznej w aspekcie bezpieczeństwa energetycznego. W analizie uwzględniono 7 technologii wytwarzania energii elektrycznej, dla których obliczono uśrednione jednostkowe koszty produkcji energii (Levelized Energy Cost - LEC). Koszty te wyliczono dla poszczególnych kwartałów lat 2005-2009, uwzględniając koszty paliwa, koszty emisji CO2 i koszty pozostałe (nakłady inwestycyjne, koszty kapitału, koszty eksploatacji i konserwacji, koszty likwidacji). Dla każdej z technologii wyznaczono ryzyko obliczając odchylenia standardowe kosztów LEC. Na mapie ryzyko-taniość (odwrotność kosztów LEC) przedstawiono graficznie portfele charakteryzujące się najmniejszym ryzykiem dla danej taniości. Uwzględniono trzy scenariusze: 1) dostępne są wszystkie technologie, 2) energetyka jądrowa jest niedostępna, 3) energetyka jądrowa jest niedostępna i produkcja energii elektrycznej z węgla brunatnego jest ograniczona. Wyznaczono, również przeciętną taniość i ryzyko portfela odpowiadającego obecnej strukturze produkcji energii elektrycznej w Polsce. An analysis of structure of electricity generation with the application of portfolio methods KEY WORDS: portfolio analysis, generation of electricity, market of electricity, structure, risk, costs This paper presents an analysis of structure of portfolio of electricity generation in terms of energy security. The analysis included seven power generation technologies, for which levelized energy cost production (LEC) were calculated. These costs were calculated for each quarter of 2005-2009, taking into account fuel costs, costs of CO2 emissions and other costs (investment, capital costs, operating and maintenance costs, decommissioning costs). For each technology risk (standard deviation) of LEC costs was calculated. Portfolios with the lowest risk for selected cheapness (inverse of costs LEC) shown in map of risk-cheapness. The analysis was carried out for three scenarios: 1) all technologies available, 2) nuclear energy not available, 3) nuclear power not available and limited production of electricity from brown coal. Calculated average cheapness and risk of portfolio correspond to current structure of electricity production in Poland. The analysis allows to draw the following conclusions: Present structure of electricity production is inefficient in terms of risk-cheapness. There is a group of portfolios characterized by lower risk and higher cheapness. Increasing the share of renewable energy sources in the structure of electricity production is recommended in order to reduce risk of portfolio thus increasing energy security. Development of nuclear energy in Poland is justified in view of low risk and high cheapness. The analysis indicates a need to increase the share of brown coal technology in production structure of electricity, which will increase energy security of Poland. Production of electricity from natural gas and fuel oil should be kept to a minimum. Przeciwdziałanie skutkom zapylenia obiektów przemysłowych w sektorze energetycznym SŁOWA KLUCZOWE: pył, zapylenie powietrza, zagrożenia pyłowe, wybuch, akty prawne, metody odpylania, mokre odpylanie, odpylacz, monitorowanie zapylenia, pyłomierz PŁ-2 Wiele procesów produkcyjnych powoduje powstawanie pyłów, które mogą wykazywać różne oddziaływanie na środowisko, w tym niebezpieczne. Może to być oddziaływanie na organizm ludzki - im bliżej źródła zapylenia tym większy, a może to też być zagrożenie wybuchem. W artykule wskazano akty prawne dotyczące przedmiotowej problematyki oraz dyrektywy unijne w tym zakresie. Wskazano rodzaje szkodliwego i niebezpiecznego oddziaływania pyłów na organizm ludzki i bezpieczeństwo załogi oraz zakładu pracy. Scharakteryzowano czynniki wpływające na szkodliwe działanie pyłów na organizm oraz przytoczono przykłady najwyższych dopuszczalnych stężeń pyłów. Przedstawiono czynniki i ogólny mechanizm powstania wybuchu pyłu, sposoby odpylania miejsc powstawania mieszanin powietrzno-pyłowych, z podziałem na metody suche i mokre. Omówiono sposoby niedopuszczania do rozprzestrzeniania się pyłu w budynkach przemysłowych poprzez wykorzystanie urządzeń odpylających, ze wskazaniem, jako skuteczniejszej i bardziej bezpiecznej metody mokrej. Podano sposób pomiaru zapylenia oraz systemowego monitorowania wielkości zapylenia. Counteract the effects of pollination in the industrial buildings in the energy sector KEY WORDS: dust, the air dustiness, dust hazards, explosion, legal acts, dedusting methods, wet dedusting, deduster, dust monitoring, the dust counter type PŁ-2 Many technological processes causing dust, which may have different effects on the environment, including hazardous. It could be the impact on the human organism - the closer the dust source the larger impact, and it may also be an explosion hazard. Legal acts which relative the issue in question and European Union directives in this area have been quoted in the article. Types of harmful and dangerous effects of dust on the human organism and the safety of employees and the workplace have been identified. The factors affecting on the harmful effects of dust on the organism have been characterized and examples of the maximum permissible concentration of dust have also been quoted. The factors and general mechanism of formation the dust explosion, the ways of dedusting place the formation of mixture of air and dust and distinction between wet and dry methods have been shown in the article. Discussed ways to keep the spread of dust in the industrial buildings using dedusters, indicating a more efficient and secure method of wet. The method of measurement designed for determination of the air dustiness level and the system to monitoring dustiness in the air have been presented. Prognozy zmian zapotrzebowania na węgiel energetyczny w kraju, w aspekcie wdrażania dyrektyw klimatycznych SŁOWA KLUCZOWE: polityka energetyczna Polski, dyrektywy UE, rynki węgla Oficjalna prognoza zapotrzebowania na paliwa i energię do roku 2030, będąca załącznikiem do "Polityki energetycznej Polski do roku Forecast of steam coal demand in Poland in aspect of EU climatic directives implementation KEY WORDS: energy policy of Poland, EU directives, coal consumers The official forecast of fuels and energy demand to 2030, which is the annex to "Polish Energy Policy to Pozycja Katowickiego Holdingu Węglowego na rynku komunalno-bytowym SŁOWA KLUCZOWE: ogrzewanie, rynek komunalno - bytowy, kwalifikowane paliwa węglowe, produkcja Rynek komunalno - bytowy a więc ogrzewnictwo indywidualne i sieciowe jest drugim co do wielkości rynkiem węgla kamiennego. W zależności od sytuacji pogodowej zużywa on rocznie do 24 mln ton węgla, w tym ponad 8,7 mln ton wysokojakościowych sortymentów grubych i średnich. Prowadzone prace nad wprowadzeniem uregulowań prawnych z zakresu emisji produktów spalania z małych źródeł wytwarzania ciepła mogą doprowadzić między innymi do zmiany struktury sortymentowej paliw węglowych, tak aby mogły być one stosowane w nowoczesnych kotłach niskoemisyjnych. Kotły nowej generacji oraz powtarzalne pod względem jakościowym, kwalifikowane paliwa węglowe będą alternatywą wszędzie tam, gdzie nie ma dostępu do gazu ziemnego lub też gdzie decydującym będzie aspekt ekonomiczny. Katowicki Holding Węglowy jako pierwszy podjął się prac nad produkcją tego typu paliw w 2000 roku, a od 2002 roku wprowadził na rynek produkty o nazwie handlowej EKORET i EKO-FINS, które do dzisiaj posiadają ugruntowaną, wysoką pozycję najlepszych paliw kwalifikowanych przeznaczonych do małych i średnich niskoemisyjnych kotłów retortowych. Obecnie paliwa te produkowane są przez holdingową spółkę "Katowicki Węgiel" Sp. z o.o, która w swoim Zakładzie Przeróbczym "Juliusz" w Sosnowcu sukcesywnie modernizuje i rozwija produkcję wyżej wymienionych paliw, na które od wielu lat rośnie popyt w postępie geometrycznym. Obecnie rynek ten szacuje się na około 1,3 mln ton/rok o wartości ponad 500 mln zł. W niniejszym referacie scharakteryzowano krótko krajowy rynek komunalno bytowy jak również przedstawiono działania inwestycyjne i organizacyjne realizowane w "Katowickim Węglu" w kierunku zwiększenia podaży i utrzymania wysokiej jakości produkowanych paliw. Position of the Katowice Coal Holding on the residential market KEY WORDS: heating, residential sector, qualified coal-fuels, production The residential sector in Poland is a second market for steam coal. Depending on weather situation, it uses up to 24 million tons/year, in which over 8.7 million tons of high quality size grades of coal: coars and middles (Peas). Introduction of new emission limits for small heating plants can change the structure of coal-fuels to be used in low emission boilers. New generation boilers and qualified coal-fuels will be an alternative everywhere, where there is no access to the gas or where the economic aspect will be decisive. In 2000, Katowicki Holding Weglowy SA, as the first, has undertaken the production of this type of fuels and since 2002 it has marketed products with the brand EKORET and EKO-FINS, which remains the high position of the best qualified fuels. At present, this market is estimated on 1,3 million tons/year, with the value of over 500 millions of Polish zlotys. In the paper, the domestic residential market has been described. The investment and organizational activities realized in "Katowicki Wegiel" towards the increase of coal-fuels production and the maintenance of their high-quality have been presented. Wykorzystanie technologii magazynowania energii w postaci sprężonego powietrza w ramach integracji firm wiatrowych z systemem elektroenergetycznym SŁOWA KLUCZOWE: energia odnawialna, energia wiatru, farma wiatrowa, magazynowanie energii, sprężone powietrze Wykorzystanie energii wiatru do produkcji energii elektrycznej jako część wykorzystywania energii odnawialnej podlega w wielu krajach gwałtownemu rozwojowi. Źródła wiatrowe ze względu na swoją specyfikę pracy, przy większych mocach zainstalowanych, wymagają ze strony operatorów sieci elektroenergetycznej podejmowania działań integrujących te źródła z systemem elektroenergetycznym w celu zapewnienia jego integralności i niezawodności. Z całego pakietu możliwych przedsięwzięć integracyjnych, jedną z obiecujących w wymiarze praktycznym dziedzin są przedsięwzięcia związane z magazynowaniem energii wytworzonej przez źródła wiatrowe. Z przedsięwzięć dotyczących magazynowania energii coraz większe znaczenie w krajach przodujących w rozwoju energetyki wiatrowej mają technologie magazynowania energii w postaci sprężonego powietrza (ang. skrót CAES - compressed air storage system). Niniejszy artykuł opisuje w sposób syntetyczny sposoby integracji energetyki wiatrowej z systemem elektroenergetycznym, w tym magazynowanie energii. W ramach tych technologii szczególną uwagę poświęcono magazynowaniu sprężonego powietrza. Dokonano przeglądu wykorzystywanych rozwiązań technologicznych oraz korzyści z ich stosowania. The application of compressed air energy storage technology under the wind farms integration with the power system KEY WORDS: renewable energy, wind energy, wind farm, energy storage, compressed air The use of wind energy for electricity production is a branch of renewable energy, which is currently the subject of rapid development in many countries. On the other hand wind sources characterized by a specificity of work due to which the larger installed capacity they require, inter alia, by the network operators, additional actions ensure such integration with the power system to maintain its integrity and reliability. From the total spectrum of possible integrating measures, one of the most promising in a practical dimension is related to the storage of energy generated by wind sources. The technology which is particularly important, especially for the countries with significant share of wind installed capacity, is the Compressed Air Energy Storage (CAES) technology. This paper describes in the synthetic way the methods of integration of wind energy with the power system, including the use of energy storage technologies. The paper focuses on the storage of compressed air. A review of possible technological solutions and examples of their practical application are presented. Also conclusions dedicated to the potential implementation in the Polish conditions are included. Technologiczna ocena możliwości dywersyfikacji dostaw węgli do krajowych koksowni SŁOWA KLUCZOWE: węgiel, właściwości koksotwórcze, koksownictwo, jakość koksu Wzrastające wymagania odbiorców koksu odnośnie jego jakości przy ograniczonej podaży węgli ortokoksowych z krajowych kopalń zmusza polskie koksownie do rozszerzenia swej bazy surowcowej o węgle pochodzące z importu. Zakłady Koksownicze Zdzieszowice od kilku już lat są największym konsumentem takich węgli. W artykule przedstawiono szczegółową charakterystykę stosowanych dotychczas w tej koksowni węgli amerykańskich, australijskich, kolumbijskich, czeskich i rosyjskich. Charakterystyka ta obejmuje wyniki standardowych analiz laboratoryjnych (analiza techniczna, ocena własności koksotwórczych) jak również ocenę parametrów jakościowych koksu produkowanego z tych węgli w instalacji doświadczalnej Karbotest. Przedstawiono także wyniki oceny koksu wyprodukowanego podczas prób komorowych przeprowadzonych w bateriach napełnianych systemem zasypowym oraz ubijanym. Próby takie przeprowadzono zarówno dla pojedynczych węgli importowanych jak też dla mieszanek skomponowanych z węgli importowanych i węgli krajowych. W oparciu o wspomniane wyniki autorzy dokonali klasyfikacji technologicznej importowanych jak też krajowych węgli koksowych stosowanych dotychczas w Zakładach Koksowniczych Zdzieszowice. Technological evaluation of the possibility of diversifying the supply of coals to domestic coking plants KEY WORDS: coal, coking properties, cokemaking, coke quality Increasing quality requirements for coke, accompanied by a limited supply of hard-type coking coals from domestic coal mines, make it necessary for Polish coking plants to import coals in order to broaden their raw materials basis. The Zdzieszowice Coking Plant has been the biggest consumer of imported coking coals for several years. The paper presents a thorough characteristics of American, Australian, Columbian, Czech and Russian coals applied so far at this coking plant. The characteristics includes results of standard laboratory tests, an evaluation of quality parameters of coke produced from these coals in the Karbotest experimental device as well as in coke-oven batteries of both, top charging and stamp charging type. Also, the paper contains results of quality evaluation of coke produced from blends of domestic and imported coals. On the basis of these results, the authors have classified both the domestic and the imported coking coals. Rynki międzynarodowe jako punkt odniesienia dla cen węgla energetycznego w kraju. SŁOWA KLUCZOWE: węgiel energetyczny, rynki międzynarodowe, ceny krajowe, parytet importowy Ceny węgla energetycznego na rynkach międzynarodowych są z uwagą obserwowane przez krajowych producentów i użytkowników tego paliwa. W artykule pokazano, na kilku przykładach teoretycznych, że ocena konkurencyjności węgla importowanego w porównaniu z węglem krajowym, jest zmienna w czasie i zależy nie tylko od prostego porównania cen, ale też od położenia geograficznego użytkownika węgla, determinującego koszty transportu, jak również od przelicznika walutowego (złoty - dolar). Obliczenia wykonano bazując na średnich danych rocznych z okresu 2000 - 2009 oraz I połowy 2010 r. Zwrócono uwagę na brak referencyjnej ceny węgla energetycznego na rynku krajowym. International coal market as a reference point to domestic steam coal prices KEY WORDS: steam coal, international coal markets, domestic prices, import parity Steam coal prices on international market are attentively observed by domestic producers and users of coal. Paper presents, on a few theoretical examples, that competitiveness assessment of imported coal against domestic coal is time-varying and depends not only on the simple price comparison but also on geographical location of coal user, determining transportation costs, as well as the exchange rates of USD against Polish zloty. Calculations were based on annual averages from the period of 2000-2009 and the first half of 2010. The attention was put on the lack of steam coal reference price on domestic market. Ekonomika niskiej stabilizacji emisji SŁOWA KLUCZOWE: model, energia, ekonomika, środowisko, emisja, niski poziom, cel stabilizacyjny W artykule dokonano przeglądu modeli 3E (energia, ekonomika, środowisko), oceniając techniczną wykonalność i ekonomiczną zasadność dla osiągnięcia celu niskiego poziomu stabilizacji emisji gazów cieplarnianych przy umiarkowanych kosztach. Analiza pięciu rozważanych modeli wykazała, że utrzymywanie przyrostu średniej globalnej temperatury na poziomie 2oC poniżej wartości dla ery przed przemysłowej w sposób zasadniczy zależne jest od dostępności poszczególnych technologii oraz uwarunkowań politycznych i instytucjonalnych. Wszystkie modele zakładają udział w polityce klimatycznej wszystkich państw w wymiarze globalnym i transfer technologii pomiędzy regionami. The economics of low stabilization KEY WORDS: model, energy, economy, environment, low emission, stabilization target Paper gives a model comparison assessing the technological feasibility and economic viability of achieving a low stabilization target for atmospheric greenhouse gas concentration at moderate cost. All five global energy - environment - economy models show that target to keep the increase in global mean temperature below 2 degrees above pre industrial Celsius levels depends crucially on the availability of particular technologies and additional political and institutional prerequisites. All analyzed models assume global participation in climate policy in the near-term and shift technology transfer across regions. Polityka energetyczna wobec perspektywy dwu zagrożeń - niedoboru ropy naftowej i ocieplenia klimatu SŁOWA KLUCZOWE: ropa naftowa, roponośne regiony, zasoby, spadek wydobycia, atmosfera, dwutlenek węgla, redukcja emisji, efektywność produkcji energii, transport, CCS; energetyka nuklearna, energia solarna, energia wiatrowa, systemy hybrydowe Opisano światowe zasoby ropy naftowej, według danych opublikowanych w latach 2008-2010. Krajami najbardziej zasobnymi w złoża ropy są kolejno: Arabia Saudyjska (1-sze miejsce w świecie), Iran i Irak (2-gie i 3-cie miejsce). W ośmiu z dziesięciu regionów świata produkujących ropę, wzrost jej wydobycia należy już do przeszłości. W pozostałych dwu regionach tzw. pik wydobycia nastąpi w kilku najbliższych latach. Przewiduje się, że wstępny etap spadku światowego wydobycia nastąpi przed 2020 r. Dostosowanie gospodarek do niedoboru ropy naftowej winno stanowić integralną część planu działania na rzecz ochrony klimatu przed nadmiernym ociepleniem. Działania zapobiegające dalszemu wzrostowi emisji GHG gazów cieplarnianych muszą być szybko podjęte i realizowane za pomocą niskoemisyjnych, nowoczesnych ale już sprawdzonych technologii. Nie ma bowiem czasu na ryzykowne rozwiązania tak pod względem technologicznym jak i w polityce energetycznej. W kilku obszarach - opisano je obszerniej - produkcji i użytkowania energii realny jest coroczny sukcesywny spadek emisji, zapewniający stabilizację koncentracji CO2 na poziomie chroniącym klimat przed niebezpiecznym ociepleniem. Energy Policy in the face of two threats: Crude oil shortage and climate warming KEY WORDS: crude oil; oil bearing regions; oil resources; supply decline; atmosphere; carbon dioxide; emission reduction; energy production; effectiveness; transport sector; CCS; nuclear energy; solar energy; wind energy; hybrid systems The paper summarizes the data published in 2008-2010 on global resources and production of crude oil. The largest oil reserves are in Saudi Arabia (1st place in world ranking), Iran and Iraq (2nd and 3rd.). In eight out of ten regions that produce crude oil, peak oil occurred already in the past. The initial stage of a global decline of the oil production is expected by 2020. This will create a supply gap, which could be closed providing that humankind changes its energy policy and economic system in order to prevent climate warming. The action of reducing GHG emissions has to be started as soon as possible with the use of well known, low-emission technologies that already turned out to be useful. There is no time for a risk in technological solutions or of erroneous energy policy. These solutions include a substantial improvement in: efficiencies of energy production; in transport sector; electricity sector; carbon capture and storage; nuclear energy; solar and wind energy. There is a realistic technological view that the successive, yearly emission decreases in these energy sectors, can protect our climate from dangerous warming. Relacje cenowe na rynku kontraktów długo i krótkoterminowych węgla energetycznego importowanego do UE oraz cen eksportowych polskiego węgla energetycznego w latach 2003-200 SŁOWA KLUCZOWE: ceny sortymentów miałowych węgla energetycznego na granicy UE, ceny eksportowe polskiego węgla energetycznego W artykule przeanalizowano kształtowanie się cen sortymentów miałowych węgla energetycznego importowanego do Unii Europejskiej dla transakcji długo- i krótkoterminowych oraz cen tych samych sortymentów węgla energetycznego z polskich kopalń przeznaczonego na eksport. Analizie poddano wszystkie korelacje między cenami franco granica UE, CIF porty Wykazano, że wahania cen dla transakcji krótkoterminowych typu spot w porównaniu do zmian cen dla transakcji długoterminowych węgla importowanego do Unii Europejskiej są bardziej dynamiczne. Ceny polskiego węgla energetycznego przeznaczonego na eksport zmieniają się proporcjonalnie w stosunku do cen dla transakcji długoterminowych węgla importowanego do Unii Europejskiej. The relationship of prices on the market of long-term and short-term contracts of coal imported into the European Union and the export prices of Polish steam coal in 2003 - 2009 KEY WORDS: EU"s cross-border prices of steam coal fines, export prices of Polish steam coal The paper examines the prices of steam coal fines imported into the European Union in long-term and short-term transactions and prices of similar size grades of steam coal from Polish coal mines destined for export. The correlations between the EU"s border prices, CIF ARA indices and the ex-mine prices have been subjected to analysis. It has been shown that fluctuations in prices for short-term spot transactions compared to changes in prices for long term transactions of coal imported into the European Union are more dynamic. Prices of Polish steam export coal change proportionally with the prices in long term transactions of coal imported into the European Union. Zastosowanie parametru cenowego w procesie projektowania zagospodarowania górniczego złóż węgla brunatnego SŁOWA KLUCZOWE: parametry złoża, wartość kopaliny w złożu, projektowanie górnicze, geostatystyka Na przykładzie złoża węgla brunatnego Głowaczów zaprezentowano zastosowanie parametrów cenowych Cj, CM i CR do rozwiązywania zadań w procesie projektowania eksploatacji. Wzory do konstruowania parametrów cenowych opracowano na bazie formuły stosowanej do rozliczeń. Mapy zmienności parametrów cenowych złoża wykonano na bazie map zmienności parametrów jakościowych tj. wartość opałowa (Q), popielność węgla (A) oraz zawartość siarki (S). Modelowanie zmienności parametrów jakościowych wykonano metodą krigingu punktowego. Na podstawie map odchylenia standardowego krigingu przeanalizowano stopień wiarygodności uzyskanych obliczeń. Przedstawiono sposób interpretacji i zasugerowano możliwości wykorzystania map zmienności parametrów cenowych w procesie planowania zagospodarowania górniczego złóż węgla brunatnego. Utilization of price parameters for lignite deposit exploitation plan KEY WORDS: deposit parameters, mineral value in deposit, mining plan, geostatistics, kriging The utilization of price parameters Cj, CM and CR for planning process of lignite deposit exploitation was presented. Case study for utilization of price parameters was shown based on lignite deposit Głowaczów. The formula for price parameters was constructed using price calculation method between mining concern and power station. Price parameters maps were calculated based on maps of lignite quality parameters: calorific value (Q), ash content (A) and sulfur content (S). For quality parameters maps geostatistical methods were used. The reliability of maps was analyzed and discussed based on kriging standard deviation maps. The interpretation of results was presented. Utilization possibilities of price parameters for mine planning process were suggested. Pozycja węgla w światowej energetyce SŁOWA KLUCZOWE: węgiel kamienny, zasoby, energetyka, energia pierwotna, energia elektryczna W artykule omówiono pozycję węgla w energetyce. Podkreślono, że węgiel pomimo największej emisyjności ze wszystkich kopalnych surowców energetycznych, wykazuje wyraźną tendencję do wzrostu popytu, zwłaszcza w Chinach, Indonezji, Indiach, Korei Płd., jak również w szeregu krajach rozwijających się. Ważnym atutem węgla jako paliwa o znaczeniu globalnym są jego bardzo duże zasoby, które rozmieszczone są prawie we wszystkich regionach geograficznych świata. Węgiel ze względu na znaczne zasoby, w polskiej energetyce jest istotnym elementem bezpieczeństwa energetycznego. Zwrócono również uwagę, że zmiana udziały węgla w strukturze paliw, a w szczególności w elektroenergetyce w szeregu krajach, w tym również w Polsce, wymagać będzie czasu i nakładów finansowych na modernizację i budowę nowych jednostek wytwórczych. Podkreślono, że obecnie węgiel oprócz energetycznego wykorzystania jest także cennym surowcem dla niektórych technologii chemicznych i technologii materiałowych. Standing of coal in energy sector KEY WORDS: hard coal, reserves, power sector, primary energy, electricity The paper describes the role of coal in power sector. It is stressed that in spite of its highest emission from among fossil fuels, coal demonstrates increasing demand tendency, especially in China, Indonesia, India and South Korea as well as in many developing countries. The important advantage of coal as a fuel of global significance is its high reserves which are distributed nearly in all geographical regions of the world. High reserves make coal an important element of energy security in Polish energy sector. It is also noticed that the change of the share of coal in primary energy mix and especially in fuel mix for electricity generation in many countries, and also in Poland, requires time and high investments to modernize and build new capacities in power sector. Coal is currently not only used in power sector but also as a valuable mineral for chemical and material technologies. Znaczenie gazu łupkowego SŁOWA KLUCZOWE: gaz łupkowy (shale gas), bezpieczeństwo energetyczne, gaz ziemny, wydobycie Gaz łupkowy (shale gas) zaliczany jest do złóż niekonwencjonalnych, zalegających w trudno dostępnych (na głębokości od 0,5 do The importance of shale gas KEY WORDS: shale gas. energy safeness. natural gas. exploitation The shale gas known also as unconventional one covers gas resources hidden in difficult to excess (even In Poland according to different estimations there are fields of shale gas cover from 1.500 trillion up to 3.000 trillion m3. If the above mentioned data are confirmed Poland will have the chance to become one of the biggest producers and exporters of gas. changing its up to date market position as well as structure of usage of energy fuel. Zmiana trendu w handlu polskim węglem SŁOWA KLUCZOWE: węgiel kamienny, import, eksport W ostatnich latach można zaobserwować gwałtowny spadek eksportu polskiego węgla kamiennego. Dotyczy to zwłaszcza eksportu węgla energetycznego, chociaż eksport węgla koksowego też się zmniejsza. W tym samym czasie rośnie import węgla, co jest zjawiskiem nowym i dość niepokojącym dla branży górniczej. W 2008 roku, po raz pierwszy w historii, import węgla przewyższył eksport i wyniósł 10,1 mln ton. Gdyby taki trend utrzymał się w najbliższych latach oznaczałoby to załamanie produkcji węgla kamiennego w Polsce i ogromne problemy społeczne wywołane masowym bezrobociem na Górnym Śląsku. Czy taki pesymistyczny scenariusz sprawdzi się, czy też nie, pokażą najbliższe lata. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, jak również Strategia działalności górnictwa węgla kamiennego w Polsce w latach 2007 - 2015 zakładają utrzymanie dominującej roli węgla w produkcji energii elektrycznej, co jest niewątpliwie dobrym znakiem dla sektora węglowego. W artykule zaprezentowano jak przedstawiał się import oraz eksport węgla kamiennego w Polsce w latach 2005 - 2009 z podziałem na węgiel energetyczny i koksowy, jak również sposoby jego transportu. Pokazano też odbiorców polskiego węgla w rozbiciu na kraje należące do Unii Europejskiej oraz pozostałe. New trend in Polish coal trade KEY WORDS: hard coal, import, export Rapid drop in Polish hard coal export has been observed in recent years. The case in question concerns particularly power coal, although coking coal export was also reduced. In the same time coal import was increased, what is a new and trouble-making process for Polish coal industry. In the year 2008, for the first time in the history, coal import exceeded export, and it amounted for 10,1 million tones. If such trend prevails in the next years, that is equivalent to break-down of Polish hard coal production, including serious social problems related to mass unemployment in Upper Silesian region. The next years will verify this pessimistic diagnosis. Polish energy policy up to the year 2030, as well as hard coal strategy in a period 2007 - 2015, assumes continuation of dominant role of coal in electricity production, what is unquestionably a promising symptom for the Polish coal sector. Review of hard coal import and export in Poland during a period 2005 - 2009, including partition into power and coking coal and transport manner have been discussed in this study. Buyers of Polish coal with partition for EU countries and other countries were also presented. Wykorzystanie UPS z kotłów fluidalnych do likwidacji szybów w górnictwie węgla kamiennego SŁOWA KLUCZOWE: górnictwo, likwidacja wyrobisk, zagospodarowanie UPS, ochrona środowiska W ostatnich latach w górnictwie podziemnym, w tym węgla kamiennego stosowane są technologie górnicze wykorzystujące na szeroką skalę drobnofrakcyjne odpady energetyczne, a w szczególności popioły lotne. Jednym z kierunków wykorzystania tych odpadów jest likwidacja szybów. Likwidacja szybów jest zagadnieniem złożonym zwłaszcza w warunkach występujących zagrożeń wodnych i gazowych, a wybrany sposób likwidacji oraz dobór materiału wypełniającego rurę szybową zależy od stanu wyrobiska, jego wyposażenia, istniejących połączeń z wyrobiskami poziomymi oraz stopnia zawodnienia. Znaczna liczba zakładów energetycznych oraz kilka istniejących metod odsiarczania powodują, że powstające masowo popioły lotne różnią się pod względem składu chemicznego oraz właściwości pucolanowych. Do jednych z nich należą popioły lotne pochodzące z procesu spalania w kotle fluidalnym. Wspomniana wcześniej duża zmienność właściwości fizycznych odpadów powoduje, że wykorzystanie popiołów lotnych w technologiach podziemnych wymaga bardzo starannego ich badania z uwagi na wymagane parametry. W artykule przedstawiono wyniki badań hydromieszanin sporządzonych na bazie popiołów lotnych z kotłów fluidalnych czterech wybranych zakładów energetycznych spalających węgiel kamienny i brunatny. Na podstawie tych badań dokonano oceny przydatności hydromieszanin sporządzonych na bazie wyżej wymienionych popiołów lotnych do likwidacji szybów w warunkach górnictwa węgla kamiennego. Use of fluidized bed boilers UPS to eliminate the shafts in coal mining KEY WORDS: mining, excavation liquidation, UPS management, environmental protection Removal of mine shafts is a complex issue especially in terms of existing threats of water and gas. Method of winding shaft and the choice of material depends on the hopper of the excavation, its equipment, the existing horizontal connections to the pits and the extent of inflow. In the event of liquidation of the shaft, partially filled with water has a fundamental importance of proper selection of the type of material hopper. Skip and fine material, or combination of these materials should demonstrate the ability to solidify the aqueous medium, and after solidification have a soak resistance to or re-liquefaction. Skip and solidified material should also exhibit sufficient stability of the burden resulting from successive portions of the material entering the hopper shaft. This paper will be presented the results of laboratory tests on the potential use of fly ash from fluidized bed boilers to eliminate the shaft. The choice of fill material is related to the stability of the column filling feeder point of intersection of the shaft of the excavations on different levels. There is also a dependence on the choice of fill material requirements for gas permeability. There is no material that would be absolutely impervious to gases. With the increased demands that the permeability to gases, choose a filler with an effective hydraulic binder. The paper presents the results of selected physical and mechanical properties of mixtures of fly ash-based water drawn from the ashes taken from the fluidized bed boilers burning coal plants: Plant "J", Power Plants, C Power Station T and burning brown coal: the Power "TU". Zastosowanie modeli ARMA do przewidywania mocy i energii pozyskiwanej z wiatru Słowa kluczowe: energia wiatrowa, prognoza, moc generowana, energia odnawialna Globalne zmiany klimatyczne determinują działania mające na celu ochronę środowiska naturalnego. Jednym z efektów jest wpracowane przez Unię Europejską stanowisko w sprawie zwiększania udziału Odnawialnych Źródeł Energii w produkcji energii elektrycznej. Ostatnio w Polsce bardzo dynamicznie rozwija się energetyka wykorzystująca siłę wiatru. Predykcja mocy farm wiatrowych jest niezwykle trudna ze względu na losowy charakter procesu. Największy wpływ na działanie turbiny wiatrowej ma prędkość wiatru. W artykule podjęto próbę prognozowania mocy przykładowej turbiny wiatrowej wykorzystując model autoregresyjny. Przedstawiono i porównano różne warianty analizy danych rzeczywistych. Use of the auto-regression models to forecast power obtained from wind KEY WORDS: wind energy, forecasting, power generation, renewable energy Global climatic changes determine the activities aimed at protection of natural environment. One of the effects is the position worked out by the European Union concerning the percentage increase of Renewable Energy Sources in the production of electric energy. In Poland the most dynamically developing branch of power engineering is at present the one based on wind power. Prediction of wind farms power is extremely difficult due to the stochastic nature of the process. The speed of wind has the greatest influence on the operation the wind turbine. In the paper, an attempt to forecast the power of an exemplary wind turbine using the auto-regression model is undertaken. Different options of analysis on real data are presented and compared. Analiza wpływu na polski system energetyczny Dyrektywy IED w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli Słowa kluczowe: polityka energetyczno-środowiskowa, emisje zanieczyszczeń do atmosfery Celem artykułu jest usystematyzowanie problemu wymagań środowiskowych stawianych przez UE elektrowniom i elektrociepłowniom. Została przeprowadzona analiza wpływu uregulowań dotyczących emisji tlenków azotu, dwutlenku siarki, dwutlenku węgla i pyłów lotnych oraz nakładanych obowiązków stopniowego wypełniania ograniczeń w tym zakresie na sektor energetyczny. Polska gospodarka energetyczna oparta na węglu kamiennym i brunatnym będzie ponosić duże koszty z tytułu zaostrzenia limitów emisyjnych. Zapisy proponowanej dyrektywy IED wiążą się z poważnymi skutkami dla polskich elektrowni, elektrociepłowni i ciepłowni. Analysis of influence of the Industrial Emissions Directive proposal on integrated pollution prevention and control to Polish power system KEY WORDS: energy-environment policy, pollution emissions The paper"s purpose is a systematization of the EU environmental requirements for power"s and heat plants. The analysis of influence of SO2, NOx, CO2 and particulate matter emissions regulations and the fulfilment of emission limits to the power system is considered. Polish energy economy based on hard and brown coal will incur significant cost due to the tighter emission limits. The proposals of the Industrial Emissions Directive could cause the important consequences to the Polish power plants, combined heat and power plants as well as heat plants. Ceny węgla energetycznego w ofercie pośredników handlowych SŁOWA KLUCZOWE: węgiel, skład opałowy, cena węgla, import węgla W artykule poddano analizie krajowy rynek węgla energetycznego oferowanego na składach opałowych autoryzowanych sprzedawców spółek węglowych w latach 2009-2010. W sieci sprzedawców, najwięcej punktów sprzedaży węgla w kraju mają składy handlujące węglem Katowickiego Holdingu Węglowego SA (48% udziału) oraz Kompanii Węglowej SA (47%). Pod względem geograficznym największa koncentracja autoryzowanych punktów sprzedaży węgla przypada na województwa: małopolskie (25%, 310 składów), śląskie i wielkopolskie (po 14%, odpowiednio: 173 i 175 składów). Porównując ceny na składach opałowych w woj. śląskim z cenami na składach w innych województwach stwierdzono, że najmniejsze różnice występują w woj. małopolskim (np. w roku 2009 - średnio o 66 zł/tonę, tj. o 13%), zaś najwyższe - w woj. wielkopolskim (o około 94 zł/tonę, tj. o 18%). Przedstawiono również oferty internetowe cen węgli krajowych i rosyjskich w sortymentach: miał, orzech i groszek, w okresie od stycznia 2009 do czerwca 2010. Z porównania wymienionych cen wynika, że dla krajowego odbiorcy niemal w całym analizowanym okresie węgiel pochodzący z importu stanowił atrakcyjniejszą ofertę (średnio o 6%, tj. około 2 zł/GJ). Steam coal prices in offers of trade agents KEY WORDS: coal, coal yard, coal price, coal import Paper presents an analysis of steam coal prices at domestic market, which are offered by coal company"s authorized dealers at their depots. The analysis of authorized dealers network shows, that the main coal yards (depots) are associated with Katowicki Holding Węglowy SA (share of 48%) and Kompania Węglowa SA (share of 47%). In respect of geographic structure most of authorized dealers are located in voivodeships: Malopolskie (25%, 310 coal depots), Slaskie and Wielkopolskie (14% each one, appropriately: 173 and 175 coal depots). The comparison of coal prices show, that the least difference between the Slaskie voivodeship and other voivodeships are in the Malopolskie voivodeship (e.g. on average 66 PLN/t or 13% in 2009), the greatest - in the Wielkopolskie voivodeship (on average 94 PLN/t or 18%). The web offers of domestic and Russian coal prices in coal yards have been also discussed (for size grades: coal fines, nut coal and pea coal) within a period of January 2009 - June 2010. The comparison shows, that offers of imported coal were more attractive for domestic buyer during whole analyzed period (on average 6% or 2 PLN/GJ). Podziemne zgazowanie węgla - doświadczenia światowe i eksperymenty prowadzone w KD Barbara SŁOWA KLUCZOWE: węgiel, zgazowanie podziemne, eksperymenty, technologie Podziemne zgazowanie węgla (PZW), którego koncepcja powstała na początku ubiegłego wieku w Anglii, jest metodą pozyskiwania energii z węgla bezpośrednio w miejscu jego zalegania (in-situ) poprzez doprowadzenie czynnika zgazowującego do zapalonego złoża i odbiór wytworzonego gazu na powierzchni. W porównaniu do metod zgazowania w reaktorach powierzchniowych, PZW jest procesem dużo bardziej złożonym i trudnym w realizacji. W artykule przedstawiono obecny stan rozwoju technologii podziemnego zgazowania węgla oraz plany firm zaangażowanych w rozwój tych technologii. Przedstawiono również wybrane wyniki badań uzyskanych w koordynowanym przez Główny Instytut Górnictwa projekcie badawczym Hydrogen Oriented Underground Coal Gasification for Europe (HUGE). Underground coal gasification - world experience and experiments performed in experimental mine Barbara KEY WORDS: coal, underground gasification, experiments, technologies The idea and objectives of underground coal gasification process is presented. World experience in the past and particularly in the present state as well as plans of companies dealing with UCG for the future is shown. The plans of work in the UCG in different countries are shortly described and discussed. The aims and a short description of project cofounded by RFCS, titled Hydrogen Oriented Underground Coal Gasification for Europe (HUGE) is presented. Results of the project, from ex-situ reactor constructed for simulation underground conditions are presented and discussed. Also some results from underground trial are presented. The trial performed in underground seam was successful and we learned how to control the process safely, how to chose gasification media and how influence on the quality of gas composition. The experiment has been performed in dammed space. The obtained gas product of heating value 2.5÷10 MJ/m3 was combustible during the whole sixteen days experiment. It was found that there is possible to obtain up to 40% of hydrogen in UCG process. The most important issues in UCG are safety problems (avoiding of gases explosion) and environmental issues (mainly water contamination). Problemy ekonomiczne modelowania systemów paliwowo-energetycznych SŁOWA KLUCZOWE: modelowanie matematyczne, systemy paliwowo-energetyczne W artykule poruszono wybrane problemy ekonomiczne modelowania systemów paliwowo - energetycznych. Omówiono kryteria optymalizacji dla modeli wykorzystujących metodę programowani matematycznego dla warunków rynków regulowanych i konkurencji doskonałej. Jako przykłady funkcji celu tych modeli analizowano minimalizacje kosztów dostaw energii i maksymalizację Economic problems of modelling fuels and energy systems KEY WORDS: mathematical modelling, fuel-energy systems The subjects of the paper are selected economic problems of fuel and energy systems modelling. Objective functions of the mathematical programming models for the regulated as well as perfect competition structures were discussed. These are minimization of energy supplies costs and maximization of net social surplus, i.e. sum of surpluses of producers and consumers. Problems of modelling oligopolistic structures were described and solution for duopoly demonstrated. Prawo własności i wartość złóż węgla brunatnego SŁOWA KLUCZOWE: węgiel brunatny, prawo własności, wartość złóż, wynagrodzenie za użytkowanie górnicze Przedmiotem artykułu jest aktualny stan prawny odnoszący się do prawa własności złóż kopalin, w tym złóż węgla brunatnego, które jako część składowa nieruchomości gruntowej są własnością właściciela nieruchomości. Przygotowywana ustawa Prawo geologiczne i górnicze zmieni status własnościowy złóż węgla brunatnego, które jako własność górnicza będą należały do Skarbu Państwa. W nawiązaniu do praw własności złóż węgla brunatnego omówiono wynikające z tego tytułu kwestie wartości złóż i sposoby ich szacowania. Zwrócono uwagę na konieczność ustalania wartości wynagrodzenia za użytkowanie górnicze w oparciu o metody wyceny wartości rynkowej złóż, tak jak to ma miejsce w przypadku złóż stanowiących część składową nieruchomości gruntowej. Property title and value of brown coal resources KEY WORDS: brown coal, lignite, juridical status, mineral deposit value, Royalty fee The paper describes a juridical status of mineral resources in Poland, including brown coal ones. Actually, Polish law attributes a right to the mineral, that can be mined with the opencast method to the owner of the property within a mineral deposit has been identified. A new Polish Geological & Mining Law will change the actual legal status of lignite deposits - these, referred now as "mineral property", will be treated as State Treasury ownership. According to that the paper discusses resulting problems of mineral asset valuation, including appropriate methods. There have been pointed issues of Royalty fees, assessing with accordance to market valuation methods. Zastosowanie reaktora membranowego w procesie wytwarzania gazu syntezowego - wyniki badań SŁOWA KLUCZOWE: reaktor membranowy, reforming metanu, gaz syntezowy Otrzymywanie gazu syntezowego jest jednym z najważniejszych procesów przemysłu chemicznego, ponieważ wodór i tlenek węgla stanowią podstawę wielu syntez chemicznych. Zagadnienia związane z otrzymywaniem gazów o dużej zawartości wodoru nabierają również dużego znaczenia w aspekcie ich zastosowania w turbinach gazowych czy też ogniwach paliwowych dla potrzeb sektora energetycznego. Szczególne zainteresowanie tego sektora gazami wodoronośnymi wynika z konieczności obniżenia emisji CO2, co powinien zapewnić w przyszłości rozwój tzw. energetyki wodorowej. W artykule przedstawiono wyniki badań procesu otrzymywania gazu syntezowego w reaktorze membranowym na drodze autotermicznego reformingu metanu (ATR). Dla określenia wpływu zastosowanego rozwiązania konstrukcyjnego reaktora na jakość otrzymywanego gazu syntezowego, wykonano również badania ATR przy zastosowaniu klasycznego reaktora przepływowego. W badaniach procesu autotermicznego reformingu metanu zastosowano zmienne udziały molowe tlenu i pary wodnej na wejściu do reaktora, które wynosiły odpowiednio O2/CH4 = 0,1; 0,2; 0,3 oraz H2O/CH4 = 0,5; 1,5; 2,0. Otrzymane wyniki badań wskazują na możliwość otrzymywania w reaktorze membranowym gazu syntezowego o wyższej zawartości składników pożądanych tzn H2 i CO w porównaniu do gazu otrzymywanego w tych samych warunkach procesowych w klasycznym reaktorze rurowym. Uzyskane stopnie konwersji metanu w przypadku zastosowania reaktora membranowego były niższe niż uzyskiwane w reaktorze rurowym, przy tych samych parametrach wejściowych do obu reaktorów. Najwyższe stopnie konwersji uzyskano dla udziałów O2/CH4 = 0,3 i H2O/CH4 = 2 i wynosiły one odpowiednio 89,9% dla klasycznego reaktora rurowego i 76% dla reaktora membranowego. Application of membrane reactor for synthesis gas production - research results KEY WORDS: membrane reactor, methane reforming, synthesis gas Synthesis gas produced from natural gas or coal is an important intermediate in the production of a range of chemicals. Commercially available today for synthesis gas production are steam reforming, autothermal reforming and partial oxidation of methane and coal gasification. In this paper, a membrane reactor study on the CH4 autothermal reforming is presented. Major application areas of membrane reactor can be classified into two types; i.e. yield enhancement and selectivity enhancement. Membrane reactors are mainly applied to reactions suffering from equilibrium conversions such as dehydrogenation reactions, decomposition and production of synthesis gas or in series-parallel reactions such as partial oxidation, partial hydrogenation, oxidative coupling and oxidative dehydrogenation by controlled addition of a reactant through a membrane [1-10]. The results for the membrane reactor were compared to those for the tubular reactor to evaluate the effect of membrane application as oxygen distributor to the reaction zone on improvement in yields of the products. The experimental conversions of CH4 in the tubular and the membrane reactor were obtained as a function of various feed O2/CH4 and H2O/CH4 ratio. Results indicate that CH4 conversion increases with increasing O2:CH4 or/and H2O:CH4 ratio, but CH4 conversions reached in the tubular reactor was higher than the conversion obtained in the membrane reactor in all cases. The highest conversion achieved in tubular reactor was 89,9 % and 76% in membrane reactor for conditions: O2/CH4 = 0,3 and H2O/CH4 = 2. It was found that H2 and CO yield were considerably enhanced in the membrane reactor. Tworzenie nowych produktów nowymi technikami i technologiami w KWK "Ziemowit" SŁOWA KLUCZOWE: węgiel kamienny, paliwo do kotłów fluidalnych, wirówka, odwadnianie, przesiewanie KWK "Ziemowit" jest kopalnią jednoruchową eksploatującą w pokładach orzeskich i łaziskich, na poziomach 500 i 650, węgiel kamienny o średniej wartości opałowej 20 470 kJ/kg. Zakład przeróbczy wzbogaca węgiel o uziarnieniu powyżej 20 mm produkując następujące sortymenty: Kostka, Orzech, Groszek, Miał. Rozwijając swoją ofertę handlową w ostatnich latach kopalnia przystosowała zakład przeróbczy do wytwarzania nowych produktów: - miał surowy o uziarnieniu 6-0 mm o wartości opałowej 18 000 kJ/kg, - miał surowy o uziarnieniu 20-6 mm o wartości opałowej 21 000 kJ/kg, - muł węglowy o uziarnieniu 1-0 mm i wartości opałowej około 14 000 kJ/kg. Do wytwarzania wyżej wymienionych produktów wykorzystano proces klasyfikacji, uzyskując wzbogacenie górnego produktu, tj. klasę 20-6 mm oraz odwodniony produkt z wirówki. Taki efekt otrzymano w wyniku przejścia najdrobniejszych ziaren skały płonnej do dolnego produktu procesu przesiewania, co jest charakterystyczne dla węgla eksploatowanego przez kopalnię "Ziemowit". Creating new products with new techniques and technologies in the Coal Mine "Ziemowit" KEY WORDS: hard-coal, fuel into fluidized furnaces, centrifuge, dehydration, screening KWK "Ziemowit" is coal-mine which exploits hard-coal of an average calorific value of 23 726 kJ/kg from the Orzesze and Łaziska coal beds on the mining levels 500 m and 650 m. The processing plant enriches coal of graining above 20 mm, and thus produces coal sizes as follows: cobble, nut coal, pea coal and culm. To develop its market offer, in recent years the coal-mine adapted its processing plant so as to produce new assortments, namely: - crude culm of graining of 6 - 0 mm and calorific value of 18 000 kJ/kg, - crude culm of graining of 20 - 6 mm and calorific value of 21 000 kJ/kg, - coal slurry of graining of 1 - 0 mm and calorific value of about 14 000 kJ/kg. To produce the above mentioned assortments, the process of classification has been made use of, what resulted in enrichment of the upper product, namely class 6 - 20 mm and dehydrated product of centrifuge. The effect was achieved as a result of the passing of the smallest gangue grains into the lower product of the sifting process, which is characteristic for the coal exploited by the coal-mine "Ziemowit". In 2007 the mine implemented and has been using Integrated Management System in accordance with the requirements included in ISO 9001:2000 and ISO 14001:2004 standards. Coal Mine "Ziemowit" has been regularly receiving prestigious trade awards, including "Mine of the Year" titles in 2002 and 2006 and "The Safest Mine" title in 2010. The sale of new products with a relatively low capital expenditure for their production yields additional remarkable economic profits. Rozwój Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A. SŁOWA KLUCZOWE: rozwój, inwestycje, baza zasobowa W artykule przedstawiono możliwości rozwoju Jastrzębskiej Spółki Węglowej SA w oparciu o posiadane złoża węgla koksowego doskonałej jakości oraz docelowy model biznesowy polegający na utworzeniu Grupy Kapitałowej JSW SA. Omówiono główne cele strategiczne Spółki, których realizacja zapewni umocnienie wiodącej pozycji na rynku węgla koksowego w Europie oraz efektywne funkcjonowanie w długim okresie czasu. Przedstawiono rozwój bazy zasobowej i strategię produkcyjną z uwzględnieniem znacznego powiększenia udostępnionej bazy o nowe pokłady oraz optymalne wykorzystanie zasobów w złożach koncesyjnych czynnych kopalń. Założono wzrost rentowności oraz bezpieczny poziom płynności finansowej wynikający z prognozy popytu i możliwości uzyskania korzystnych cen przy sprzedaży węgla o parametrach odpowiadających wymaganiom klienta. W strategii inwestycyjnej przedstawiono wielkość i strukturę nakładów inwestycyjnych planowanych do wydatkowania do roku 2030. Referat pokazuje docelowy kształt i strukturę Grupy Kapitałowej JSW SA, której dokończenie stworzy silną firmę o ugruntowanej pozycji na międzynarodowych rynkach. Referat został przygotowany w oparciu o "Strategię rozwoju zakładów Jastrzębskiej Spółki Węglowej SA na lata 2010 - 2030". Development of Jastrzębska Coal Company S.A. KEY WORDS: development, investment, base of resources The article presents development opportunities for Jastrzębska Coal Company SA, based on held deposits of high quality coking coal and target business model of creating the Capital Group of JSW SA. It discusses the main strategic objectives of the Capital Group of JSW SA, whose implementation will strengthen the leading position of the Group in coking coal market in Europe and will provide effective activity over a long period of time. The article presents the development of resource base and production strategy, taking into account the substantial widening of the available base with new deposits and the optimal use of concessional resources in deposits of active mines. An increase in profitability and a secure level of liquidity, resulting from estimated demand and probability of obtaining favorable prices for sale of coal with parameters corresponding to customer"s requirements, were assumed. The investment strategy sets out the size and structure of investment expenditures planned for 2030. The article shows the target shape and structure of the Capital Group of JSW SA, whose completion will create a strong company with an established position in international markets. The paper was prepared on the basis of "Development strategy of establishments of Jastrzębska Coal Company SA for the years 2010 - 2030". Koszty wytwarzania energii elektrycznej w źródłach rozproszonych SŁOWA KLUCZOWE: gaz ziemny, biomasa, elektrownia małej mocy, elektrociepłownia małej mocy, jednostkowe koszty wytwarzania energii elektrycznej W referacie jest przedstawiona analiza jednostkowych, zdyskontowanych kosztów wytwarzania energii elektrycznej w elektrowniach i elektrociepłowniach małej mocy (źródłach rozproszonych), wykorzystujących odnawialne źródła energii (OZE) oraz opalanych gazem ziemnym. Analizowane są koszty wytwarzania energii elektrycznej w następujących rodzajach elektrowni i elektrociepłowni małej mocy: a) elektrowni wiatrowej, b) elektrowni wodnej małej mocy, c) elektrociepłowni z turbiną gazową pracującą w obiegu prostym, opalanej gazem ziemnym, d) elektrociepłowni z silnikiem gazowym, opalanej gazem ziemnym, e) elektrociepłowni ORC (Organic Rankine Cycle), opalanej biomasą, f) elektrociepłowni parowej opalanej biomasą, g) elektrociepłowni z silnikiem gazowym zintegrowanej z biologicznym generatorem biometanu, h) elektrociepłowni z turbiną gazową pracującą w obiegu prostym zintegrowanej ze zgazowaniem biomasy, i) elektrociepłowni z silnikiem gazowym zintegrowanej ze zgazowaniem biomasy, j) elektrociepłowni z ogniwem paliwowym zintegrowanej ze zgazowaniem biomasy. Electricity Generation Cost in Dispersed Sources KEY WORDS: natural gas, biomass, small scale power plant, small scale CHP plant, unit cost of electricity generation. The paper presents the analyses of discounted unit costs of electricity generation in small scale power plants and combined heat and power (CHP) plants (dispersed sources) that use renewable energy sources (RES) or fired with natural gas. There is analysed the The electricity generation costs are analyzed in the following types of small scale power plants and CHP plants: a) wind power plant, b) small scale water power plant, c) CHP plant with simple cycle gas turbine fired with natural gas, d) CHP plant with gas engine fired with natural gas, e) CHP plant with Organic Rankine Cycle (ORC) integrated with direct biomass combustion, f) CHP plant with back-pressure steam turbine integrated with direct biomass combustion, g) CHP plant with gas engine integrated with biological biomethane generator, h) CHP plant with simple cycle gas turbine integrated with biomass gasification, i) CHP plant with gas engine integrated with biomass gasification and j) CHP plant with fuel cell integrated with biomass gasification. |
pliki do pobrania
Jednostki
Strona główna Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią