Na temat:

Racjonalne użytkowanie paliw i energii

Wnioski z XVIII Konferencji

Wykaz referatów przedstawionych na konferencji

1. Borsucki Daniel
   Optymalizacja zarządzania mediami energetycznymi kopalń KHW S.A.
2. Chmiel Piotr, Lubryka Mieczysław, Kutkowski Jan
   Koncepcja eksploatacji zasobów w filarach ochronnych miasta Jastrzębie w obszarze górniczym KWK Jas-Mos.
3. Chmiel Piotr, Lubryka Mieczysław, Kutkowski Jan
   Ograniczenie emisji CO₂ do atmosfery z wyrobisk poeksploatacyjnych na terenach zlikwidowanej kopalni.
4. Dźwigoł Henryk
   Zarządzanie przedsiębiorstwem górniczym w procesie restrukturyzacji.
5. Gajos Stanisław, Kurczabiński Leon, Łój Roman
   Konkurencyjność polskiego węgla w świetle uwarunkowań unijnych.
6. Gatnar Kazimierz
   Racjonalizacja zużycia paliw i energii w Jastrzębskiej Spółce Węglowej SA.
7. Gawlik Lidia
   Koszty bieżącej produkcji węgla według rozporządzeń Unii Europejskiej a koszty sprzedanego węgla według dotychczasowych statystyk górnictwa.
8. Grudziński Zbigniew
   Produkcja i ceny węgla energetycznego w świecie
9. Hycnar Jan J., Bugajczyk Mariusz
   Kierunki racjonalnego zagospodarowania drobnoziarnistych odpadów węglowych.
10. Karcz Aleksander
    Racjonalne wykorzystanie procesów przygotowania wsadu węglowego i obróbki pozapiecowej koksu do kształtowania jego jakości.
11. Kolon Stefan, Gniza Dariusz, Pitura Dariusz
    Możliwości automatyzacji systemów tworzenia mieszanek energetycznych na przykładzie istniejących instalacji
12. Kołacz Andrzej
    Rola Koksowni Przyjaźń Sp. z o.o. w tworzeniu koncernu węglowo-koksowego
13. Krowiak Andrzej
    Analiza porównawcza wybranych relacji ekonomicznych górnictwa i energetyki w latach 1994 - 2002.
14. Kurp Jan, Strzelec-Łobodzińska Joanna, Debudaj Alojzy
    Miejsce i rola Południowego Koncernu Energetycznego S.A. w krajowym systemie elektroenergetycznym.
15. Kwiatkowski Mieczysław, Pacek Zbigniew, Wawrzyszczuk Marek
    Identyfikacja wpływu regulacji ekologicznych na krajowy podsektor wytwarzania energii elektrycznej w planowaniu rozwoju sieci przesyłowej
16. Lorek Elżbieta
    Ocena dostosowania polskiego sektora elektroenergetycznego do funkcjonowania na rynku europejskim.
17. Lorenz Urszula
    Rosyjski węgiel energetyczny na rynkach międzynarodowych.
18. Maciejewski Zygmunt
    Straty energii w krajowym systemie elektroenergetycznym.
19. Malko Jacek
    Energetyka rozproszona - uwarunkowania i perspektywy.
20. Marzec Anna
    Światowe prognozy produkcji energii, bezpieczeństwo energetyczne UE a polskie górnictwo węglowe.
21. Mazurkiewicz Maciej, Uliasz-Bocheńczyk Alicja, Mokrzycki Eugeniusz, Piotrowski Zbigniew
    Utylizacja dwutlenku węgla poprzez mineralną karbonatyzację.
22. Mirowski Tomasz, Wielgosz Grzegorz
    Wykorzystanie węgla i biomasy w elektrowni Stalowa Wola SA.
23. Mokrzycki Eugeniusz, Szurlej Adam, Skoczek Artur
    Energetyka wodna jako podstawowe odnawialne źródło energii elektrycznej
24. Mokrzycki Eugeniusz, Uliasz-Bocheńczyk Alicja
    Możliwości ograniczenia emisji CO₂ w przemyśle cementowym.
25. Ney Roman
    Rola krajowych zasobów surowców energetycznych w bezpieczeństwie energetycznym Polski.
26. Ochab Bogusław, Kaliś Henryk
    Optymalizacja kosztów energii elektrycznej w Zakładach Górniczo-Hutniczych SA w Bukownie.
27. Olkuski Tadeusz
    Analiza produkcji ciepła scentralizowanego w Polsce.
28. Ozga-Blaschke Urszula
    Możliwości zabezpieczenia dostaw węgla koksowego dla krajowego przemysłu koksowniczego.
29. Piekorz Jan
    Rola polskiego węgla kamiennego we wzmocnieniu bezpieczeństwa energetycznego Polski i Unii Europejskiej.
30. Rychlicki Stanisław, Siemek Jakub
    Kierunki handlu węglowodorami w świecie.
31. Skoczkowski Tadeusz, Wnuk Ryszard
    Potencjał oszczędności energii w Polsce.
32. Stachowicz Stanisław
    Rola samodzielnej kopalni Lubelski Węgiel Bogdanka SA w górnictwie węglowym.
33. Stopa Jerzy, Rychlicki Stanisław, Wojnarowski Paweł, Kosowski Piotr
    Prognoza efektywności wtłaczania gazu do złoża ropy naftowej.
34. Suwała Wojciech, Kudełko Mariusz, Kamiński Jacek
    Modelowanie rozwoju technologii czystego węgla.
35. Szczepanek Krzysztof
    Modernizacja układu doprowadzenia powietrza pierwotnego do kotłów OP 650k w PKE SA Elektrownia Łaziska.
36. Ściążko Marek, Zuwała Jarosław
    Założenia systemów bilansowania i certyfikacji dla instalacji wytwarzających energię odnawialną.
37. Śmiejek Zygmunt
    Rola przesiewaczy w procesach wzbogacania węgla kamiennego w osadzarkach.
38. Tarkowski Radosław, Uliasz-Misiak Barbara
    Instalacje podziemnego magazynowania dwutlenku węgla.
39. Tarkowski Radosław
    Możliwości redukcji emisji CO₂ z procesów przemysłowych w Polsce poprzez podziemne składowanie.
40. Tomczyk Piotr
    Wodór - paliwo jutra.
41. Uberman Ryszard
    Racjonalne wykorzystanie węgla brunatnego czynnikiem determinującym bezpieczeństwo energetyczne kraju.
42. Uliasz-Misiak Barbara
    Handel uprawnieniami do emisji CO₂.
43. Włodarczyk Krystyna, Stolecki Janusz
    Analiza aktualnie stosowanego systemu wyceny węgla energetycznego na przykładzie KWK "Piast". Propozycja wyceny węgla w oparciu o jego wartość użytkową.

1. Daniel BORSUCKI
   OPTYMALIZACJA ZARZĄDZANIA MEDIAMI ENERGETYCZNYMI KOPALŃ KHW S.A.
   
   Słowa kluczowe: media energetyczne, konkurencyjny rynek energii, Katowicki Holding Węglowy S.A.
   
   Na wstępie scharakteryzowano Katowicki Holding Węglowy S.A. - jednego z większych odbiorców mediów energetycznych w Polsce, który wszedł w 2002 roku na konkurencyjny rynek energii i prowadzi od szeregu lat proces optymalizacji ich zużycia. Następnie omówiono poszczególne etapy racjonalizacji zużycia mediów energetycznych. Dużo uwagi poświęcono wdrożonemu programowi dotyczącego mediów energetycznych w aspekcie "dobowego controllingu ilościowo - jakościowego" i "miesięcznego controllingu kosztowo-finansowego". Pokazano jego misję, cele, specyfikę dotyczącą jego funkcjonowania w branży górnictwa węgla kamiennego. Zwieńczeniem opisu programu restrukturyzacji zarządzania mediami energetycznymi jest pokazanie poziomu zużycia i osiągniętych efektów w latach 1996 - 2003 dla poszczególnych mediów energetycznych. Udowodniono, że aktywne zarządzanie mediami energetycznymi przynosi pozytywne wyniki finansowe.
   
   OPTIMISING OF ENERGETIC MEDIA MANAGEMENT FOR MINES OF KATOWICE COAL HOLDING STOCK COMPANY
   
   Key words: energetic media, competitive electrical energy market, Katowice Coal Holding Stock Company
   
   On the beginning, there had been characterised Katowice Coal Holding Stock Company - one of the largest consumers of energetic media in Poland, which, in second part of 2002 year entered a competitive electrical energy market and for a number of years carries on process of optimising of its consumption.
   Subsequently there was talked over particular stages of rationalization of energetic media consumption. Much attention was dedicated to initiated program that refers to aspect of "daily quality and quantity controlling" and "monthly cost and financial controlling". There was shown its mission, objectives and peculiarity of its working in hard coal mining craft.
   The description of the energetic media management program is crowned with presentation of consumption level and gained effects in years 1996-2003 for particular energetic media. There has been proved that active management of energetic media returns positive financial results. Summation of Katowice Coal Holding, Stock Company activity in the field of media management in years 1996-2003 gives following reduction for one ton of produced coal:
   in unitary consumption of electrical energy by ~ 16,8 %,
   in unitary consumption of thermal energy by ~ 46 %,
   in unitary consumption of compressed air by ~ 29 %,
   in unitary consumption of drinkable water by ~ 38,2 %.

2. Piotr CHMIEL, Mieczysław LUBRYKA, Jan KUTKOWSKI
   KONCEPCJA EKSPLOATACJI ZASOBÓW W FILARACH OCHRONNYCH MIASTA JASTRZĘBIE W OBSZARZE GÓRNICZYM KWK JAS - MOS
   
   Słowa kluczowe: węgiel kamienny, górnictwo, filary ochronne
   
   Artykuł przedstawia możliwości częściowego zagospodarowania złoża w granicach obszaru górniczego KWK Jas-Mos" w celu przedłużenia żywotności kopalni. Aktualnie kopalnia Jas-Mos praktycznie całkowicie zrezygnowała z eksploatacji pod miastem Jastrzębie Zdrój w granicach jego filara ochronnego, głównie ze względu na stosowany system eksploatacji - ścianowy z zawałem stropu. Wielkość zasobów w wyżej wspomnianych filarach ochronnych miasta, stanowi równoważność 11-letniego wydobycia, dlatego należy się zastanowić, czy i jak sięgnąć do tych zasobów?
   
   THE CONCEPT OF RESERVES EXPLOITATION IN PROTECTIVE PILLARS OF JASTRZĘBIE CITY IN THE KWK JAS-MOS MINING AREA
   
   Key words: hard coal, mining, protective pillars
   
   The paper presents the possibilities of partial exploitation of coal deposit in the borders of the Jas-Mos mining area with the aim to extend the life time of the mine. At present Jas-Mos coal mine have practically abandoned the exploitation within the protection pillar under the Jastrzębie city, mainly because of the applied longwall exploitation system was inappropriate.
   The reserves within the protective pillars are equivalent to 11-years output, so how to get those reserves is worth consideration.

3. Piotr CHMIEL, Mieczysław LUBRYKA, Jan KUTKOWSKI
   OGRANICZENIE EMISJI CO₂ DO ATMOSFERY Z WYROBISK POEKSPLOATACYJNYCH NA TERENACH ZLIKWIDOWANEJ KOPALNI
   
   Słowa kluczowe: emisja gazów, likwidacja kopalń, bezpieczeństwo powszechne.
   
   Obserwacje na zlikwidowanych częściach obszarów górniczych sygnalizują możliwości pojawiania się gazów kopalnianych przy powierzchni terenu. Analiza zależności pojawiających się stężeń gazów podglebowych wskazuje na pewną zależność wielkości stężeń CO₂ a pojawianiem się wolnego metanu i wodorowęglanów w wodach. Artykuł przedstawia możliwości ograniczenia emisji CO₂ na powierzchnię obszaru górniczego.
   
   LIMITATION OF CO₂ EMISSION TO ATMOSPHERE FROM WORKINGS AFTER EXPLOITATION ON TERRAIN OF LIQUIDATION MINES
   
   Key words: emission of gases, liquidation of coal mine, general safety
   
   The observations of liqudated parts of mining areas indicate the possibilities of appearing mine gases at a surface of terrain. The analysis of dependence of appearing undersoil gases concentrations shows some dependence of CO₂ concentrations and appearing free methane and in waters. The article describes possibilitis of limitation of CO₂ emission on surface of mining area.

4. Henryk DŹWIGOŁ
   ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM GÓRNICZYM W PROCESIE RESTRUKTURYZACJI
   
   Słowa kluczowe: kluczowe obszary działalności (efektywności), podsystemy zarządzania, "skrzynka morfologiczna".
   
   Badanie i diagnozę systemu zarządzania w procesie restrukturyzacji zaproponowano zastąpić diagnozą przeprowadzoną w wytypowanych kluczowych obszarach działalności decydujących o pozycji konkurencyjnej i możliwościach rozwojowych przedsiębiorstwa. Kluczowe obszary działalności lub efektywności są to te elementy danej organizacji, które muszą efektywnie funkcjonować, aby cała organizacja mogła w pełni osiągnąć swe cele. Zazwyczaj obszary zarządzania obejmują główne działania i zadania lub grupy pokrewnych działań występujących w całej organizacji.
   Lista kluczowych obszarów działalności jest różna w poszczególnych sektorach przemysłu i ulega zmianom z upływem czasu. Zazwyczaj zawiera od kilku do kilkunastu pozycji. W zależności od typu i przedmiotu działania przedsiębiorstwa lub fazy jego rozwoju należy uwzględniać różne kluczowe obszary działania.
   Uwzględniając specyfikę i istotę działalności przedsiębiorstw górnictwa węgla kamiennego oraz stosowane w nich rozwiązania z zakresu organizacji i zarządzania jako kluczowe obszary efektywności proponuje się wyróżnić:
   Procesy marketingu i sprzedaży - sukces ekonomiczny przedsiębiorstwa jako producenta węgla, jest w głównej mierze uzależniony od efektywnej sprzedaży.
   Procesy produkcji węgla - produkcja i wzbogacanie węgla oraz związane z nimi procesy zaopatrzenia i pomocnicze stanowią podstawową działalność.
   Zasoby ludzkie - od ludzi, ich wiedzy, doświadczenia, umiejętności i dostosowania poziomu zatrudnienia do potrzeb produkcyjnych zależą bezpośrednio wyniki ekonomiczne i perspektywy rozwojowe przedsiębiorstwa.
   Zasoby rzeczowe działania polegające na gospodarowaniu składnikami rzeczowego majątku trwałego i właściwym dostosowaniu jego wielkości do potrzeb funkcjonowania przedsiębiorstwa.
   Zasoby finansowe działania polegające na racjonalnym pozyskiwaniu, gospodarowaniu, wykorzystywaniu i inwestowaniu własnych i obcych środków finansowych oraz prowadzeniu procesów oddłużeniowych.
   Zasoby organizacyjne działania polegające na tworzeniu odpowiedniej struktury organizacyjnej oraz przekazywaniu kompetencji oraz obszarów decyzyjnych na poszczególne jednostki struktury organizacyjnej.
   Zasoby informacyjne - od jakości, ilości, sposobu i szybkości dostarczania informacji do organizacji z otoczenia, jak również obiegu informacji wewnątrz przedsiębiorstwa zależy sprawność jej funkcjonowania.
   Wyróżnione obszary działalności przedsiębiorstw górnictwa węgla kamiennego decydują o efektywnym funkcjonowaniu i rozwoju tych przedsiębiorstw. W takim ujęciu system zarządzania w przedsiębiorstwie można zdefiniować jako realizację działań kierowniczych obejmujących pełny cykl procesu zarządzania, z zamiarem osiągnięcia wyznaczonych celów.
   Kluczowe obszary działalności można rozpatrywać jako oddzielne podsystemy, jednak należy uwzględnić wzajemne zależności zachodzące pomiędzy nimi. W związku z tym podsystemy są tylko do pewnego stopnia autonomiczne. I tak procesy związane np. z zarządzaniem produkcją są ściśle skorelowane z innymi obszarami działalności przedsiębiorstwa górnictwa węgla kamiennego. Oznacza to, że sprawność i efektywność całego systemu zarządzania przedsiębiorstwem górniczym jest wynikiem funkcjonowania poszczególnych obszarów działalności, ale przede wszystkim efektów ich współdziałania.
   
   MANAGING A MINING ENTERPRISE IN THE PROCESS OF RESTRUCTURING
   
   Key words: key activity areas (efficiency), management subsystems, "morphological box"
   
   The present paper presents the idea of substituting examination and diagnosis of a management system in the process of restructuring with a diagnosis carried out in some specified, key activity areas which play a decisive role in terms of competitive standing and development opportunities. The key activity or efficiency areas include those elements of a particular organisation that must function effectively so that the whole organisation can fully achieve their objectives. Customarily, management areas cover the main activities and tasks or chunks of related activities present in the entire organisation.
   The list of major activity areas varies in different branches of industry and changes with time. It usually consists of several items. It is necessary to distinguish various key activity areas depending on the type and scope of business activity or development stage of an enterprise.
   Taking into consideration the specific nature and essence of the coal mining enterprises' operations as well as the organisation and management solutions involved, the following key efficiency areas are distinguished:
   Marketing and sale processes - the economic success of the enterprise as a coal producer depends mainly on effective sales.
   Coal production processes - the production and cleaning of coal as well as related supply and auxiliary processes constitute the major operations of the company.
   Human resources - the economic outcomes and development prospects are closely linked with the very employees, their expertise, experience, skills as well as the adjustment of employment level to the production requirements.
   Resources of tangibles - consisting in managing the tangibles and proper adjustment of their volume to the enterprise's needs.
   Financial resources - consisting in efficient acquiring, managing, utilising and investing its own and foreign funds and handling the debt redemption processes.
   Organisational resources - include operations involving the. creation of a proper organisational structure as well as transferring responsibility and decision areas to individual units of the organisational structure.
   Information resources - the operational efficiency of a company depends on the quality, quantity, manner and pace of providing the organisation with information from the outside as well as distributing information within the company.
   The operation areas of coal mining companies distinguished above prove crucial for their efficiency and development. Consequently, the management system in a company might be defined as the performance of managerial operations involving the entire cycle of management process aiming at the achievement of set objectives.
   The key activity areas might be handled as separate subsystems but interdependencies must also be taken into consideration. As a result, the subsystems are autonomous only to a certain extent. Therefore, the processes related to production management are closely connected with other operations of a coal mining company. The efficiency of the whole management system of a coal mining enterprise depends on the operations in individual activity areas. Mostly, however, it is based on the effects of their co-operation.

5. Stanisław GAJOS, Leon KURCZABIŃSKI, Roman ŁÓJ
   KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO WĘGLA W ŚWIETLE UWARUNKOWAŃ UNIJNYCH
   
   Słowa kluczowe: polski węgiel, konkurencyjność, rentowność, ceny zbytu węgla, ceny w imporcie
   
   W artykule omówiono warunki kształtujące konkurencyjność węgla na rynku krajowym w stosunku do innych paliw oraz w odniesieniu do uwarunkowań wynikających z Rozporządzenia Rady UE 1407/2002 w sprawie zasad świadczenia pomocy publicznej dla górnictwa w latach 2002 - 2010.
   
   COMPETITIVENESS OF POLISH COAL IN THE LIGHT OF THE EU CONDITIONS
   
   Key words: Polish coal, competitiveness, profitability, selling prices, import prices
   
   Paper presents the conditions forming the competitiveness of coal on the domestic market in relation to other fuels and referring to the conditions resulted from Council Regulation (EC) 1407/2002 on state aid to the coal industry in the years 2002-2010.

6. Kazimierz GATNAR
   RACJONALIZACJA ZUŻYCIA PALIW I ENERGII W JASTRZĘBSKIEJ SPÓŁCE WĘGLOWEJ S.A.
   
   Słowa kluczowe: zużycie energii, racjonalizacja, efekty ekonomiczne
   
   W artykule przedstawiono Jastrzębską Spółkę Węglową S.A. i jej kopalnie w aspekcie specyfiki tak wielkości i kierunków zużycia energii jak źródeł zasilania poszczególnych zakładów produkcyjnych. Podając źródła zasilania w energię elektryczną, sprężone powietrze i ciepło omówiono wielkość źródeł oraz udział w zaspokajaniu potrzeb kopalń JSW S.A. Na przykładzie realizowanych programów racjonalizacji zużycia paliw i energii dokonano analizy uzyskanych efektów tak w zakresie obniżenia zużycia jak zahamowania nadmiernego wzrostu kosztów w sytuacji permamentnego wzrostu cen. W zakresie energii elektrycznej, która stanowi podstawowy nośnik energetyczny w procesie wydobycia węgla, przedstawiono działania, które umożliwiły uzyskanie znaczących efektów w latach istnienia JSW S.A. Działania techniczne to: poprawa sprawności urządzeń, zmiana parametrów w punkcie pracy i parametrów znamionowych, oraz realizacja elektronicznych układów, których zadaniem jest wykorzystanie możliwości, które stwarza taryfa Spółki dystrybucyjnej. Obszernie zostały omówione efekty, które uzyskano w wyniku realizacji wspólnego (dla wszystkich kopalń JSW S.A.) układu pomiarowo-rozliczeniowego energii elektrycznej a także zasady rozliczeń energii pobieranej z Elektrociepłowni zgrupowanych w Spółce Energetycznej Jastrzębie S.A. (100 % akcji JSW SA). Artykuł omawia działania i ich efekty w zakresie sprężonego powietrza, ciepła i pozostałych paliw zużywanych w procesie produkcyjnym. Przedstawiono również zmiany jednostkowego kosztu zużywanej energii, a także zmiany procentowego udziału w strukturze kosztów przedsiębiorstwa. Całość działań w zakresie racjonalizacji gospodarki energetycznej przedstawia wskaźnik energochłonności. Wnioski końcowe są próbą podsumowania dotychczasowych działań i oceny możliwości dalszej racjonalizacji dla osiągnięcia celu, którym jest pełne zarządzanie energią w procesie produkcyjnym.
   
   RATIONALIZATION OF FUEL AND ENERGY CONSUMPTION IN JASTRZĘBIE COAL COMPANY
   
   Key words: energy consumption, rationalization, economical effects
   
   The paper presents the consumption of energy carriers: electricity, compressed air, heat, and fossil fuels in the Jastrzębie Coal Company S.A. (JSW) and its mines. The energy sources and their share in energy consumption of JSW S.A. units are given. The effects resulting from implemented programmes of rational use of fuel and electric energy are analysed in the aspect of energy consumption reduction and the prevention of excessive increase of production costs related to constant increase of energy prices. Electric energy is crucial for the process of coal mining. The paper presents the activities that enabled to reduce considerably the energy consumption. There were some technical improvements applied like: efficiency improvement of devices, changes of working and nominal parameters, application of new electronic systems, etc. Joint measure circuit and accounting system for electricity was implemented for all JSW S.A. mines, and its effects are widely discussed in the paper. Besides the electricity, the paper examines also the activities undertaken and the results obtain in improvement of other energy carriers utilization in the production process. The changes of unit cost of consumed energy and the changes of its share in company production cost structure are also presented. Energy-consumption indicator used in analyses shows the overall action taken to rationalize energy management. Final conclusions try to sum up previous activities and evaluate possibilities of further rationalization. The main objective is the complete energy management in production process.

7. Lidia GAWLIK
   KOSZTY BIEŻĄCEJ PRODUKCJI WĘGLA WEDŁUG ROZPORZĄDZEŃ UNII EUROPEJSKIEJ A KOSZTY WŁASNE SPRZEDANEGO WĘGLA WEDŁUG DOTYCHCZASOWYCH STATYSTYK GÓRNICTWA
   
   Słowa kluczowe: górnictwo węgla kamiennego, efektywność, koszty produkcji
   
   W niniejszym artykule omówiono pojęcie kosztów bieżącej produkcji węgla w rozumieniu rozporządzeń Unii Europejskiej. Porównano je ze stosowanym w Polsce, w analizach ekonomicznych wyników górnictwa, pojęciem kosztów własnych sprzedanego węgla. Zdefiniowano oba pojęcia oraz wskazano elementy je różniące. Zaproponowano sposoby dostosowania zbierania danych statystycznych o wynikach górnictwa w taki sposób, by w sposób możliwie najprostszy i bez dramatycznych zmian w systemach księgowych i informatycznych możliwe było określenie bieżących kosztów produkcji węgla zgodnie ze standardami unijnymi.
   
   COSTS CONNECTED WITH CURRENT PRODUCTION OF COAL ACCORDING TO REGULATIONS OF THE EUROPEAN UNION AND THE COSTS OF SOLD COAL ACCORDING TO APPLIED IN POLAND STATISTICS OF COAL MINING
   
   Key words: hard coal mining, efficiency, production cost
   
   The notion of the "costs connected with current production of coal" as defined in the regulation of the European Union are described in the paper. It is compared with "the cost of sold coal" - the notion used in Polish economic analyses of coal mining. Both notions are defined and the elements that differ them are pointed out. The papers proposes the way of adaptation the Polish system of economic and statistical data gathering that allow for evaluation the costs connected with current production according to the European standards without substantial changes in the accountant and informatics systems.

8. Zbigniew GRUDZIŃSKI
   PRODUKCJA I CENY WĘGLA ENERGETYCZNEGO W ŚWIECIE
   
   Słowa kluczowe: węgiel kamienny energetyczny, ceny węgla, rynki międzynarodowe, prognozy cen
   
   Produkcja węgla kamiennego w świecie w 2002 roku wyniosła 3 837 mln ton i była wyższa niż w roku poprzednim o około 36 mln ton (0,9%). Dwa podstawowe rynki zbytu węgla kamiennego to region Azji i Pacyfiku oraz Europa. Import węgla na rynki Azji i Pacyfiku wyniósł w 2002 roku 394 mln ton i wzrósł w stosunku do roku poprzedniego o 9 mln ton. Począwszy od roku 1980 morski handel węglem energetycznym wzrastał w tempie około 8% rocznie. Węgiel w dalszym ciągu zajmuje czołowe miejsce wśród surowców do wytwarzania energii elektrycznej (38,7% w roku 2001), chociaż jego udział zmniejszył się nieco w stosunku do 2000 r. (39,1%). Ceny węgla energetycznego po dużym spadku w 2002 roku utrzymują się na nie notowanych dotychczas poziomach. Prognozy do roku 2005 przewidują niewielki spadek tych cen. Ceny CIF dla rynku europejskiego przewidywane są na poziomie ponad 70 USD/Mg.
   
   PRODUCTION AND PRICES OF STEAM COAL IN THE WORLD
   
   Key words: hard coal, steam coal, coal prices, international markets, price forecast
   
   The production of hard coal in the world in 2002 amounted to 3 837 million tons, 36 million tons or 0.9% more than in the preceding year. The two prime main coal markets are the Asia-Pacific region and Europe. The imports of coal by the Asia-Pacific markets amounted to as much as 394 million tons in 2002 growing by 9million tons from the 2001 level. Beginning from 1980, the sea trade of the hard coal increased at the pace of some 8% annually. The coal continues to occupy the top of the list of fuels for electricity generation (38.7% in 2001), however its importance diminished a little compared to 2000 year's data (39.1%). Steam coal prices, after significant reduction in 2002, now stay at extremely high levels. Forecasts for 2005 predict their little decrease. CIF prices for the European market are foreseen at some 70 USD/t.

9. Jan HYCNAR, Mariusz BUGAJCZYK
   KIERUNKI RACJONALNEGO ZAGOSPODAROWANIA DROBNOZIARNISTYCH ODPADÓW WĘGLOWYCH
   
   Słowa kluczowe: odpady węglowe, muły węglowe, odpady poflotacyjne, koksik, popioły zawęglone, koncentraty węglowe, koks naftowy
   
   Drobnoziarniste frakcje węglowe z procesów wydobywania, wzbogacania i wykorzystania węgla kamiennego i brunatnego stanowią znaczący udział w bilansach produkcji i zagospodarowania węgla. Do drobnoziarnistych frakcji węglowych należą muły węglowe, odpady poflotacyjne, ściery, pyły koksownicze, koksik z procesów zgazowania i wysoko zawęglone stałe produkty spalania paliw. W zależności od własności energetycznych muły węglowe, ściery, pył koksowniczy i koksik często są zagospodarowywane jako paliwa samodzielne oraz jako jeden ze składników wytwarzanych mieszanek paliwowych. Odpady poflotacyjne w znacznie mniejszym stopniu są energetycznie zagospodarowywane. W tych to warunkach, znaczne ilości drobnoziarnistych frakcji węglowych stają się odpadem i są składowane w osadnikach lub w wyrobiskach górniczych.
   Duża ilość i wysokie rozdrobnienie omawianych frakcji węglowych uzasadniają potrzebę zmiany dotychczasowych praktyk i zwiększenia ich zagospodarowania jako paliwa podstawowego i uzupełniającego dla określonych obiektów energetycznych oraz opanowania produkcji wysokojakościowych koncentratów węglowych i mieszanek paliw alternatywnych. W szeregu przypadków, drobnoziarniste frakcje mogą być wzbogacane metodami fizycznymi i fizykochemicznymi, uzyskując wysokoenergetyczne koncentraty węglowe. Proponowane rozwiązania pozwalają na pełne zagospodarowanie, nawet niskoenergetycznych, drobnoziarnistych frakcji węglowych.
   
   DIRECTIONS OF RATIONAL UTILIZATION OF FINE GRAINED COAL WASTES
   
   Key words: coal wastes, slurries, flotation tailings, fly ash, coaled dust, coal concentrates, pet coke
   
   The fine grained coal fractions from processes of hard coal and lignite extraction, enrichment and utilization have their important share in the production balance and the coal utilization. The fine grained coal fractions include the slurries, flotation tailings, coke dust, fly ash from gasification process and high coaled solid products from fuels combustion. Depending on energetical properties the slurries, coke dust and fly-ash are often utilized as autonomic fuels and as one of components of produced fuel mixtures. The flotation tailings are utilized in minor scale. In these conditions, big quantities of fine grained coal fractions become a waste and are stocked in sediment traps or in excavations.
   The great number and high size reduction of said coal fractions justify the need of changes in up till now practice and the increase of their utilization as a basic and supplementary fuel for determinated power objects and the management of the production of high quality coal concentrates and alternative fuel mixtures. In many cases, the fine coal fractions can be enriched by physical and physical-chemical methods, obtaining high energy coal concentrates. The proposed solutions enable the full utilization of even low energy, fine grained coal fractions.

10. Aleksander KARCZ
    RACJONALNE WYKORZYSTANIE PROCESÓW PRZYGOTOWANIA WSADU WĘGLOWEGOI OBRÓBKI POZAPIECOWEJ KOKSU DO KSZTAŁTOWANIA JEGO JAKOŚCI
    
    Słowa kluczowe: jakość koksu, sporządzanie mieszanek węglowych, obróbka koksu
    
    Zestawiono grupy czynników kształtujących jakość koksu, a następnie dokonano analizy możliwości oddziaływania dwóch spośród nich związanych z przygotowaniem koksowniczej mieszanki węglowej oraz obróbką pozapiecową koksu. Przy omawianiu działań wchodzących w skład pierwszej grupy skoncentrowano się na problematyce: homogenizacji wsadu węglowego, optymalnej recepturze mieszanki i właściwym jej uziarnieniu oraz obróbce mechanicznej i termicznej wsadu przed załadunkiem do komory koksowniczej. W drugiej grupie przedstawiono możliwości poprawy jakości koksu w operacjach chłodzenia, wstępnej stabilizacji mechanicznej, sortowania, magazynowania i ekspedycji koksu.
    
    RATIONAL UTILIZATION OF THE PROCESSES OF COAL CHARGE PREPARATION AND COKE TREATMENT FOR INFLUENCING COKE QUALITY
    
    Key words: coke quality, coal blending, coke treatment
    
    Groups of factors characterizing coke quality were listed and, subsequently, an analysis of the possible influence of two of them - connected with coal blend preparation and coke treatment - was conducted. Discussion of the actions concerning the first group focused on the problems relating to homogenization of the coal charge, optimum composition of the coal blend, its proper grain size distribution as well as mechanical and heat treatment of the coal charge prior to its loading into the coking chamber. In the second group presented were the possibilities of coke quality improvement during the processes of coke quenching, preliminary mechanical stabilization, screening, storage and dispatch.

11. Stefan KOLON, Dariusz GNIZA, Dariusz PITURA
    MOŻLIWOŚCI AUTOMATYZACJI SYSTEMÓW TWORZENIA MIESZANEK ENERGETYCZNYCH NA PRZYKŁADZIE ISTNIEJĄCYCH INSTALACJI
    
    Słowa kluczowe: mieszanki energetyczne, system automatyki, sterowanie
    
    Konieczność dostosowania się do rosnących wymagań odbiorców węgla, w zakresie jakościowym i sortymentowym, związanych z wprowadzeniem zaostrzonych norm dotyczących emisji substancji szkodliwych dla środowiska oraz potrzeba osiągania wysokich sprawności procesu przetwarzania energii, wymusza podjęcie na etapie produkcji węgla odpowiednich przedsięwzięć, zapewniających wytwarzanie produktu o ściśle określonych, założonych z góry parametrach jakościowych. Tak postawione zadanie wymaga jednak pełnej informacji o bieżącym stanie pracy urządzeń, śledzenia ważnych dla procesu produkcyjnego parametrów jakościowych i ilościowych, lokalizacji i przyczynie ewentualnej awarii w celu podjęcia natychmiastowych działań minimalizujących koszty zatrzymania czy nieprawidłowej pracy ciągu technologicznego. Pełna kontrola nad procesem produkcyjnym pozwala więc na ewentualne zapobieganie lub podjęcie niezbędnych działań korygujących, które są odpowiedzą na pojawiające się w trakcie procesu produkcyjnego zakłócenia na poziomie technicznym i technologicznym.
    
    POSSIBILITY TO MAKE ENERGETIC COAL BLEND PRODUCTION AS AN EXAMPLE OF EXISTING INSTALLATION
    
    Key words: Energy blends, automation system, steering
    
    Necessity of adjustment to increasing coal customers needs, in scope of quality and assortment, connected with strict proclamation in accordance to emission to the environment bad substances and need to achieve a high position in energy transformation, obligate to take some special move in coal production in scope of technical and organizational, what assure manufacturing product with known quality parameters.
    To provide such a production we need some information about current devices work, we have to follow the quality and quantity parameters, we need to know where the eventual failure would show up - in case of reduction cost of tie-up or incorrect technological process.
    The complex control allows to coordinate and react against appearing during the technological process failure circumstances.

12. Andrzej KOŁACZ
    ROLA KOKSOWNI PRZYJAŹŃ SP. Z O.O. W TWORZENIU KONCERNU WĘGLOWO - KOKSOWEGO
    
    Słowa kluczowe: węgiel koksowy typu 35, skorelowana polityka inwestycyjna, Koncern Węglowo - Koksowy
    
    Na światowych rynkach, od mniej więcej roku, utrzymuje się niespotykana koniunktura na koks i wyroby stalowe, głównie wywołana pobudzeniem rynku wewnętrznego w Chinach. Znajduje to odzwierciedlenie w wynikach finansowych polskich producentów koksu, dotychczas w większości borykających się z trudnościami. Obecnie koksownie planują inwestycje rozwojowe (zwiększające moce wytwórcze) a nie tylko odtworzeniowe.
    Powyższe plany inwestycyjne - w warunkach funkcjonowania jedynego polskiego producenta węgla koksowego typu 35 - Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A., wskazują na duże prawdopodobieństwo wystąpienia w przyszłości niedoboru węgla koksowego typu 35. Taka sytuacja oznaczać może zagrożenie bezpieczeństwa surowcowego Polski w zakresie tego typu węgla. W związku z powyższym, niezmiernie istotne jest skorelowanie polityki inwestycyjnej w koksownictwie z polityką inwestycyjną w górnictwie węgla koksowego.
    Optymalnym kierunkiem działań w polskim koksownictwie i górnictwie węgla koksowego będzie utworzenie Koncernu Węglowo-Koksowego.
    Oprócz koordynacji przedsięwzięć inwestycyjnych w koksowniach i kopalniach, sprzedawane produkty (koks i węglopochodne) charakteryzować się będą wyższą wartością dodaną od sprzedawanego węgla koksowego - co jest korzystne z punktu widzenia gospodarki narodowej.
    Sprywatyzowana z dniem 1 stycznia 2004 r. Koksownia Przyjaźń Sp. z o. o. w Dąbrowie Górniczej, finalizująca procesy restrukturyzacyjne i oddłużeniowe, będzie istotnym ogniwem przyszłego Koncernu Węglowo - Koksowego.
    
    THE ROLE OF KOKSOWNIA PRZYJAŹŃ SP. Z O.O.
    IN FORMATION OF THE COAL-AND-COKE CONCERN
    
    Key words: coking coal type 35, combined investment policy, Coal-and-Coke Concern
    
    For about a year, there has continued an extraordinary boom on the world markets in the field of coke and steel products, mainly caused by the quick development of internal Chinese market. This has strong influence on the economic situation of Polish coke producers, that mainly have wrestled with many difficulties so far. At present, the coking plants plan investments aiming at development (increasing production capacitiy), not only at regeneration.
    The above mentioned investment plans - with the sole producer of coking coal type 35 - which is Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. - make future shortage of coking coal type 35 possible. Such situation may cause a threat to Poland's safety in the field of raw materials and especially coking coal type 35. In this connection, it is extremely important to combine the investment policies both in cokemaking and coking coal industry.
    The formation of Coal-and-Coke Concern shall be an optimal direction for Polish cokemaking and coking coal extraction industry.
    Apart from co-ordination of investment undertakings in coking plants and coal mines, the sold products shall be characterized by higher added value than in the case of sold coking coal - what is profitable for national economy.
    Koksownia Przyjaźń Sp. z o. o. in Dąbrowa Górnicza, which was privatized on January 1st, 2004, is finalizing the processes of restructuring and debts clearing. The plant shall constitute an important link of the future Coal-and-Coke Concern.

13. Andrzej KROWIAK
    ANALIZA PORÓWNAWCZA WYBRANYCH RELACJI EKONOMICZNYCH GÓRNICTWA I ENERGETYKI W POLSCE W LATACH 1994 - 2002
    
    Słowa kluczowe: ekonomika, górnictwo, energetyka, przedsiębiorstwo, porównanie, ocena.
    
    W artykule dokonano porównania wybranych relacji ekonomicznych sektorów górnictwo węgla kamiennego i brunatnego; wydobywanie torfu oraz wytwarzania i zaopatrzenia w energie elektryczną, gaz, parę wodną i gorącą wodę. W szczególności badano relacje: zyskowności, udziału kosztów w przychodach, udziału inwestycji w przychodach oraz zmian wydajności pracy.
    
    COMPARATIVE ANALYSE OF CHOSEN ECONOMIC RELATIONS IN MINING INDUSTRY AND ENERGETIC OF POLAND IN 1994 - 2002 YEARS
    
    Key words: economy, mining industry, energetics, enterprise, comparison, evaluation
    
    Since many years, in mining environments there is an exchange of opinion about low economic efficiency of mining industry in transformation period in context of very good condition of energetic. Author of article, on base of Statistic Office's data, decided check and verifies this argument. Basing on spectral distribution use by GUS, performed comparison of chosen economic rates of two sectors: hard coal and lignite mining industry; peat mining (called "mining" in this article) and fabrication and provisions to electric power, gas, hot water and steam (called "energetic").
    It research especially economic rates from 1994 to 2002: profitable, participation of investment in income, participation of cost presents in income and changes of work capacity.
    Hard coal and lignite are raw materials for energetic, but its price has fundamental influence on sector yield. Hard coal is sold in three directions: professional energetic, internal market and export. Price rates, especially 2 last direction has great influence on sector yield. Additionally coke coal is sold to cocking plants.
    Analyses show that mining sector almost all the period has very bad economic rates - main cause is hard coal mining industry. Energetic sector has better economic rates, but not too good (especially from 1998). Gained results, according to author, show that economic rates are caused by wrong economic and macroeconomic policy of Government.

14. Jan KURP, Joanna STRZELEC - ŁOBODZIŃSKA, Alojzy DEBUDAJ
    MIEJSCE I ROLA POŁUDNIOWEGO KONCERNU ENERGETYCZNEGO S.A. W KRAJOWYM SYSTEMIE ELEKTROENERGETYCZNYM
    
    Słowa kluczowe: Południowy Koncern Energetyczny, krajowy system elektroenergetyczny, wytwarzanie energii
    
    Południowy Koncern Energetyczny S.A. w Katowicach, do niedawna największy z podmiotów funkcjonujących na polskim rynku wytwórców energii elektrycznej i ciepła, w obecnym kształcie organizacyjnym funkcjonuje już od niespełna czterech lat.
    Świadomość roli, jaką odgrywa w krajowym systemie elektroenergetycznym w okresie głębokich przeobrażeń restrukturyzacyjnych, jakie zachodzą w całości polskiej gospodarki, nakazuje mu wzięcie na siebie ciężaru poszukiwania modelu funkcjonowania energetyki w Polsce, uwzględniającego zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego kraju z jednej strony, z drugiej zaś wypracowanie takich kierunków prywatyzacji energetyki, które będą sprzyjać jej dynamicznemu rozwojowi w perspektywie, co najmniej najbliższych kilkudziesięciu lat.
    Pełna realizacja strategii Południowego Koncernu Energetycznego, przewidującej powstanie na bazie PKE S.A. nowoczesnego, skonsolidowanego pionowo, podmiotu multienergetycznego, skupiającego w ramach jednej struktury zakłady sektora paliwowego, wytwarzanie energii oraz jej zbyt, a także całość towarzyszącego jej zaplecza przesyłu ciepła, remontów i kompleksu zagadnień z grupy multi - utility, da gwarancję, że PKE na europejskim rynku zdobędzie właściwą pozycję w gronie innych podmiotów.
    
    THE POSITION AND ROLE OF THE POŁUDNIOWY KONCERN ENERGETYCZNY S.A. ON DOMESTIC POWER GENERATION SYSTEM
    
    Key words: Południowy Koncern Energetyczny, domestic power, generation system, power generation
    
    Południowy Koncern Energetyczny S.A. in Katowice, until recently the biggest entity functioning on Polish power industry electrical and heat market, has been functioning in the existing organizational shape for less than four years.
    Awareness of the role, which it is playing in the domestic power generation system, in a time of deep restructuring transformation that are taking place in Polish economy, fell upon it the weight of responsibility for looking of power industry functioning model in Poland, providing safety of power supply from one side, and development of such directions of power industry privatisation from another side, which would facilitate its dynamic development in prospect of minimum the next a few dozen of years.
    The complete realization of Południowy Koncern Energetyczny S.A. strategy, predicting rise on PKE S.A. basis modern, consolidated vertically multi-energetic entity, concentrating in the frame of one structure fuel supplying companies, power generation, sale and also the whole accompanying its heat distribution, maintenance and complex issue from multi-utility group gives guarantee, that PKE on European market will win a right position in group of other entities.

15. Mieczysław KWIATKOWSKI, Zbigniew PACEK, Marek WAWRZYSZCZUK
    
    IDENTYFIKACJA WPŁYWU REGULACJI EKOLOGICZNYCH
    NA KRAJOWY PODSEKTOR WYTWARZANIA ENERGII ELEKTRYCZNEJ W PLANOWANIU ROZWOJU SIECI PRZESYŁOWEJ
    
    Słowa kluczowe: Unia Europejska, elektroenergetyka, ochrona środowiska, emisja zanieczyszczeń, standardy
    
    Jednym z podstawowych uwarunkowań rozwoju Krajowej Sieci Przesyłowej (KSP) w długim okresie czasowym jest rozwój strony podażowej energii elektrycznej. Rozwój ten jest obarczony dużą niepewnością zarówno w zakresie dużych, jak i małych źródeł wytwarzania. Najistotniejszym czynnikiem determinującym rozwój dużych źródeł wytwarzania, poza rozwojem zapotrzebowania na energię elektryczną, są regulacje ekologiczne oraz sposób ich implementacji w krajowym sektorze elektroenergetycznym (KSE).
    Niniejszy referat prezentuje, dla najbardziej prawdopodobnych scenariuszy implementacji wspomnianych regulacji, zmiany struktury paliw wykorzystywanych do produkcji energiielektrycznej. Przedstawiono również propozycje powiązania efektów wynikających z regulacji ekologicznych z długoterminowym rozwojem KSP.
    
    IDENTIFICATION OF ENVIRONMENTAL REGULATION IMPACT ON NATIONAL ELECTRICITY GENERATION SUBSECTOR IN TRANSMISSION GRID LONG-TERM PLANNING
    
    Key words: European Union, power sector, environmental protection, pollutant emission, standards
    
    One of key issues of National Transmission Grid development in long time horizon is an expansion of the electricity supply side. That expansion is burdened with a great uncertainty, both in the scope of big, and as well as small generating sources.
    The most important factor determining the development of big generating sources, apart of an electricity demand growth, are environmental regulations and their implementation in the Polish power sector.
    Presented paper shows long-term consequences of current domestic environmental regulations on fuels consumption for selected scenarios of mentioned regulation implementation. The possibilities of worked out scenarios connection with the National Transmission Grid development is also discussed.

16. Elżbieta LOREK
    OCENA DOSTOSOWANIA POLSKIEGO SEKTORA ELEKTROENERGETYCZNEGO DO FUNKCJONOWANIA NA RYNKU EUROPEJSKIM
    
    Słowa kluczowe: rynek energii, integracja europejska, prawo energetyczne, ochrona środowiska
    
    W artykule podjęto próbę identyfikacji podstawowych problemów w pierwszym okresie praktycznego wdrażania nowych instrumentów w przedsiębiorstwach sektora elektroenergetycznego. Zwrócono szczególną uwagę na problematykę praktycznego stosowania dyrektyw UE w obszarze elektroenergetyki, zwłaszcza tych wpływających na poprawę jakości środowiska. Omówiono perspektywy rozwoju polskiego sektora elektroenergetycznego w aspekcie wprowadzanych do gospodarki nowych instrumentów i mechanizmów ekonomicznych, jak również zasad, celów zapisanych w polityce ekologicznej i energetycznej państwa. Oceniono praktyczne efekty dostosowywania się polskich przedsiębiorstw elektroenergetycznych do wymogów stawianych przez prawodawstwo unijne. Zaprezentowano szanse i zagrożenia dostosowania się do wymogów UE przedsiębiorstw sektora elektroenergetycznego na przykładzie Południowego Koncernu Energetycznego S.A..
    
    EVALUATION OF POLISH POWER SECTOR ADAPTATION TO EUROPEAN MARKET
    
    Key words: power market, European integration, energetic law, environmental protection
    
    Identification trial of power sector enterprises basic problems during first period of new instruments implementation has been taken in the article. Special attention has been turned on practical implementation of EU directives (especially those with environmental quality influence) by polish power sector. Perspectives of polish power sector development depending on new tools and economic mechanisms introduced to economies and polish ecological and energetic policy rules and targets have been presented. Practical effects of polish power industry enterprises adaptation to European law requirements have been judged. Chances and threats connected with adaptation to European requirements of power industry enterprises on case South Power Concern have been presented.

17. Urszula LORENZ
    ROSYJSKI WĘGIEL ENERGETYCZNY NA RYNKACH MIĘDZYNARODOWYCH
    
    Słowa kluczowe: węgiel kamienny energetyczny, Rosja, eksport węgla, rynki międzynarodowe
    
    W artykule przedstawiono podstawowe informacje o górnictwie węgla kamiennego w Rosji, podano także dane o zasobach węgla, produkcji i eksporcie. W wyniku restrukturyzacji przemysłu węglowego, prowadzonej przy finansowym wsparciu Banku Światowego, zlikwidowano nierentowne kopalnie, a pozostałe sprywatyzowano. Polityka władz rosyjskich nakierowana jest na zmniejszenie zużycia ropy i gazu w energetyce i zachęcenie krajowych wytwórców energii do spalania węgla. Niezwykle korzystna koniunktura na węgiel na świecie sprzyja zwiększaniu eksportu. Pozycja Rosji w eksporcie węgla umacnia się, gdyż eksporterzy znacząco poprawili jakość węgla oraz terminowość dostaw, oferując przy tym korzystniejsze ceny niż tradycyjni dostawcy na rynki europejskie (jak RPA czy Kolumbia). Rośnie też rola Rosji jako dostawcy na rynki azjatyckie (głównie do Japonii). W przyszłości jednak ilość węgla rosyjskiego w eksporcie może się jednak zmniejszyć ze względu na spodziewany znaczny wzrost zapotrzebowania na rynku krajowym. Kluczowym zagadnieniem dla rozwoju górnictwa w Rosji, a zwłaszcza potencjału eksportowego jest poprawa infrastruktury transportowej, zarówno jak chodzi o rozwój transportu kolejowego, jak i rozbudowę portów morskich.
    
    RUSSIAN STEAM COAL ON INTERNATIONAL MARKETS
    
    Key words: hard steam coal, Russia, coal export, international markets
    
    Paper presents basic information on hard coal mining in Russia, with the data on coal reserves, production and export. As a result of coal mining restructuring, unprofitable mines were closed and the rest were privatised, with financial support of World Bank. Russian government policy is aimed at decreasing of oil and gas consumption in power sector and to encourage the domestic generators to burn the coal. Unusually beneficial conditions for coal in the world favour the export increase. Russia's position in coal export strengthens because the exporters have significantly improved the coal quality and deliver the coal on time, offering better prices then traditional suppliers of coal to the European market (like South Africa and Colombia). Russia's role as a coal supplier to the Asian market (esp. to Japan) also grows. However, the volume of Russian export coal can be lesser in the future because of the projected increase in domestic demand. The key problem of Russian coal mining development, especially its export potential, is transport infrastructure improvement, both railways and sea ports.

18. Zygmunt MACIEJEWSKI
    STRATY ENERGII W KRAJOWYM SYSTEMIE ELEKTROENERGETYCZNYM
    
    Słowa kluczowe: system elektroenergetyczny, energia elektryczna, straty energii elektrycznej, straty w sieci i różnica bilansowa
    
    W pracy dokonano analizy strat energii elektrycznej i różnic bilansowych w krajowym systemie elektroenergetycznym. Określono wielkość strat technicznych w sieci 400 i 220 kV oraz w sieci 110 kV. Oszacowano różnice bilansowe w sieciach średnich i niskich napięć. Zaproponowano sposoby ograniczenia strat i różnic bilansowych.
    
    LOSSES OF ELECTRICITY AT THE POWER SYSTEM OF POLAND
    
    Key words: power system, electricity, losses of electricity, distribution losses and statistical difference
    
    The analysis is done in the paper of losses of electricity and statistical difference in the power system of Poland. Magnitudes of technical losses of electricity at the grid 400, 220 and 110 kV are definited. Statistical differences are estimated at the grid of medium-voltage and low-voltage. Some methods of limitation of distribution losses and statistical differences are proposed.

19. Jacek MALKO
    ENERGETYKA ROZPROSZONA - UWARUNKOWANIA I PERSPEKTYWY
    
    Słowa kluczowe: energetyka rozproszona, uwarunkowania, wyzwania, perspektywy
    
    Przedstawiono perspektywy rozwoju rozproszonych systemów energetycznych (łącznie z technologiami wykorzystującymi zasoby odnawialne) jako nieodzownego elementu kształtowania europejskiej strategii rozwoju zrównoważonego i warunku rozpowszechnienia na wielką skalę czystych technologii wytwórczych - kogeneracji, ogniw paliwowych i skutecznych technik zarządzania popytem. Szczególnie ważne są działania w obszarze pełnej integracji zasobów rozproszonych w istniejących strukturach przesyłu i dystrybucji oraz przekształcenie tradycyjnych sieci elektroenergetycznych w interaktywne struktury usługowe.
    
    DISTRIBUTED ENERGY SYSTEMSCONSTRAINTS AND PROSPECTS
    
    Key words: distributed energy resources, constraints, challenges, prospects.
    
    The expansion of distributed energy resources - DER (including renewable electricity generation technologies - RES) is essential to achieving the EU strategy for sustainable development of clean technologies as CHP, fuel cells and effective DSM techniques. Two actions are especially important: full and effective integration of DER in transmission and distribution networks and triggering the traditional electric grid into a interactive service network.

20. Anna MARZEC
    ŚWIATOWE PROGNOZY PRODUKCJI ENERGII, BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE UE A POLSKIE GÓRNICTWO WĘGLOWE
    
    Słowa kluczowe: prognoza 2025, światowa produkcja energii, paliwa kopalne, udział węgla, import węgla w UE, terroryzm morski, bezpieczeństwo energetyczne UE
    
    Przedstawiono do 2025 roku prognozy światowego zapotrzebowania na energię oraz zużycia surowców energetycznych do produkcji wzrastającej ilości energii. Nieuchronny wydaje się wysoki udział paliw kopalnych (~87 %) w światowej produkcji energii, w tym przewidywany udział węgla około 20-22 %. Nieuchronna staje się także konieczność wydzielania dwutlenku węgla ze spalin oraz jego deponowania pod ziemią. Ewentualny rozwój produkcji energii z wodoru, a przede wszystkim - technologii jego użytkowania na masową skalę, wymaga kilku dziesiątków lat i nie może zapobiec wzrostowi produkcji energii z paliw kopalnych w prognozowanym okresie.
    Unia Europejska (stan UE przed rozszerzeniem w maju 2004) importuje niemal trzykrotnie więcej węgla kamiennego (220 mln Mg/rok) niż sama wydobywa (85 mln Mg/rok). Zdecydowana większość tego importu pochodzi z odległych obszarów i dokonuje się drogą morską. Zarówno wątpliwa w przyszłości stabilność międzynarodowych rynków - naftowego i węglowego, jak i wypadki terroryzmu morskiego przemawiają za tym, iż bezpieczeństwo energetyczne Unii jest iluzją. Bezpieczeństwo to mogłoby ulec poprawie, gdyby w UE zastąpiono zamorski węgiel importowany, węglem z Polski.
    
    FUTURE WORLD ENERGY PRODUCTION - ENERGY SAFETY OF THE EUROPEAN UNION - COAL MINING IN POLAND
    
    Key words: 2025 energy prognosis, future energy demand, fossil fuels share, coal share, EU coal import, marine terrorism, EU energy safety
    
    The International Energy Outlook (by Energy Information Administration, Washington D.C., 2003) shows continuing significant growth of worldwide energy demand, at least by 2025. High contribution of the fossil fuels (~ 87%) in energy production seems to be inevitable. Coal will represent 22-23 % share in the energy production. The separation of carbon dioxide from flue gases and its underground sequestration is essential for the present and near future energy system. According to the Hydrogen Economy Report (by the National Research Council, Washington D.C., 2004), new hydrogen-based technologies will require a transition period of several decades during which the old and new energy system must operate simultaneously. Therefore, a wide usage of coal cannot be excluded, at least by 2025.
    The import of coal (220x106 t/y) in the European Union is almost 3-fold higher compared with the Union own coal mining production (data of 2001). Majority of the import is derived from distant world regions via marine transport. The energy safety of EU seems to be questionable because of a future instability of the international coal (as well as petroleum) market and of marine terrorism activities. The circumstances in question indicate, an increase of coal production in Poland and its usage within the European Union (in place of the imported coal) would significantly contribute to the energy safety of the EU.

21. Alicja ULIASZ-BOCHEŃCZYK, Maciej MAZURKIEWICZ, Eugeniusz MOKRZYCKI, Zbigniew PIOTROWSKI
    UTYLIZACJA DITLENKU WĘGLA POPRZEZ MINERALNĄ KARBONATYZACJĘ
    
    Słowa kluczowe: oddzielanie CO₂, wychwytywanie CO₂, sekwestracja CO₂, mineralna karbonatyzacja
    
    Jednym z najważniejszych zagadnień związanych z szeroko pojętą ochroną środowiska jest ograniczenie emisji CO₂. Zobowiązanie zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych nakłada na Polskę protokół z Kyoto. Sekwestracja (działania związane z ograniczeniem emisji CO₂) wymaga najpierw oddzielenia CO₂ ze strumienia gazów odlotowych (SEPARATION) i jego wychwytu (CAPTURE). Jedną z możliwości sekwestracji CO₂ jest mineralna karbonatyzacja. Mineralna karbonatyzacja polega na reakcji dwutlenku węgla z minerałami takimi jak np.: oliwin, serpentyn lub odpadami takimi jak np.: popioły lotne. W wyniku mineralnej karbonatyzacji dwutlenek węgla jest trwale wiązany.
    W artykule zostały krótko omówione metody oddzielania i wychwytu CO₂ oraz rodzaje mineralnej karbonatyzacji.
    
    CARBON DIOXIDE UTILIZATION BY MINERAL CARBONATION
    
    Key words: CO₂ capture, CO₂ separation, CO₂ sequestration, mineral carbonation
    
    The limitation of carbon dioxide emission is one of the most important problems connected with broadly understood environmental protection.
    The Kyoto Protocol obligates countries to decrease the emission of greenhouse gases of about 5% below the emission level in 1990 year, in period from 2008 to 2012.
    Sequestration (activities connected with limitation of CO₂ emission) requires, first of all, CO₂ capture and separation from the flue gas.
    Mineral carbonation is one of the possibilities of CO₂ sequestration. Mineral carbonation consists in CO₂ reaction with minerals (e.g. oliwine or serpentynite) or wastes (e.g. fly ashes). Carbon dioxide is stable bonded as a result of the mineral carbonation process.
    Carbon dioxide separation and capture methods, as well as types of mineral carbonation are presented in this article.

22. Tomasz MIROWSKI, Grzegorz WIELGOSZ
    WYKORZYSTANIE WĘGLA I BIOMASY W ELEKTROWNI STALOWA WOLA S.A.
    
    Słowa kluczowe: energia odnawialna, biomasa, współspalanie węgla i biomasy
    
    W artykule przedstawiono uwarunkowania prawne dotyczące możliwości wykorzystania biomasy w energetyce zawodowej, krótką charakterystykę biomasy jako paliwa oraz wyniki przeprowadzonych prób współspalania biomasy z węglem w Elektrowni Stalowa Wola S.A.
    
    UTILISATION OF COAL AND BIOMASS IN ELECTRIC POWER PLANT "STALOWA WOLA" JOIN STOCK COMPANY
    
    Key words: renewable energy, biomass, co-combustion of coal with biomass
    
    The article (paper) presents general outline of legislation in aspect conditions of biomass utilization in power industry, short characteristic of biomass such, and results of the co-combustion of biomass and coal in the Electric Power Plant "Stalowa Wola".

23. Eugeniusz MOKRZYCKI, Adam SZURLEJ, Artur SKOCZEK
    ENERGETYKA WODNA JAKO PODSTAWOWE ODNAWIALNE ŹRÓDŁO ENERGII ELEKTRYCZNEJ
    
    Słowa kluczowe: odnawialne źródła energii, energia wody, energetyka wodna, małe elektrownie wodne
    
    Przedstawiono podstawowe informacje dotyczące produkcji i zużycia zasobów energii pierwotnej i odnawialnej na świecie i w Polsce. Szczególną uwagę zwrócono na energetykę wodną, jako jedną z odnawialnych źródeł energii, która wytwarza ponad 17% ogółu energii elektrycznej świata. Podkreślono rolę energetyki wodnej w sektorze wytwarzania energii elektrycznej w wybranych krajach świata. Scharakteryzowano stan i perspektywy krajowej energetyki wodnej, zwracając uwagę na bariery dalszego jej rozwoju. Omówiono również wpływ energetyki wodnej na środowisko przyrodnicze,
    
    HYDROELECTRICITY AS THE BASIC RENEWABLE SOURCE OF ELECTRICITY
    
    Key words: renewable energy sources, hydroenergy, hydropower industry, small hydropower
    
    The article presents the basic information concerning primary and renewable energy generation and consumption in the world and in Poland. It also shows the role of hydropower industry as the renewable energy source generating above 17% of total global electricity. The paper also deals with the role of hydropower industry in power generating sector in selected countries of the world. Furthermore, it characterises the present situation and the perspectives of hydropower industry in Poland, taking into account the development barriers. Moreover, the paper shows the influence of hydropower industry on the environment.

24. Alicja ULIASZ-BOCHEŃCZYK, Eugeniusz MOKRZYCKI
    MOŻLIWOŚCI OGRANICZENIA EMISJI CO₂ W PRZEMYŚLE CEMENTOWYM
    
    Słowa kluczowe: przemysł cementowy, emisja CO₂, ograniczenie emisji
    
    Przemysł cementowy jest jednym z największych emitentów dwutlenku węgla, gdzie emisja wynosi około 5% światowej emisji tego gazu. W związku z tym przemysł ten stara się ograniczyć emisję dwutlenku węgla poprzez m.in.: poprawę (udoskonalenie) procesów produkcyjnych, modernizację cementowni w celu redukcji zużycia energii elektrycznej, "waloryzację" odpadów w procesach produkcyjnych oraz optymalizację składu cementu. Zagadnienia te stanowią treść artykułu.
    
    THE POSSIBILITIES OF LIMITATION OF CO₂ EMISSION FROM THE CEMENT INDUSTRY
    
    Key words: cement industry, CO₂ emission, limitation of CO₂ emission
    
    The cement industry is one of the largest sources of CO₂ emission. CO₂ emission from the cement industry is approximately 5% of global manmade emission.
    As a result of above mentioned data, the cement industry aims at reduction of CO₂ emission by: improving productions process, "valorising" wastes in the production process, optimising the composition of cement, improved products.
    This paper deals with above mentioned problems.

25. Roman NEY
    EFEKTYWNOŚĆ WYKORZYSTANIA ENERGII WAŻNYM ZADANIEM POLITYKI ENERGETYCZNEJ
    
    Słowa kluczowe: efektywność energetyczna, polityka energetyczna
    
    Na tle sytuacji energetycznej w świecie przedstawiono problemy związane z koniecznością zwiększenia efektywności energetycznej ze specjalnym uwzględnieniem energetyki polskiej. W Polsce pomimo wyraźnego postępu w efektywności wykorzystania energii w dalszym ciągu są jeszcze znaczne rezerwy energii, która może być wykorzystana. W tym celu należy ograniczyć energochłonność PKB i zwiększyć produktywność energii. Zwiększenie efektywności wykorzystania energii jest ważnym zadaniem polityki energetycznej, które wynika z konieczności zrównoważonego rozwoju.
    
    EFFECTIVENESS OF ENERGY UTILISATION AS AN IMPORTANT TASK OF ENERGY POLICY
    
    Key words: energy efficiency, energy policy
    
    Against the background of the status of energy in the world, the problems related to the necessity of energy efficiency improvement have been presented with the special consideration taken to Polish power sector. Despite distinct progress in effective energy utilisation in Poland, significant reserves of energy to be utilised still exist. For that purpose it is necessary to reduce GDP's energy-consumption and to increase energy productivity. Improvement of energy efficiency is an important task of energy policy, resulting from sustainable development necessity.

26. Bogusław OCHAB, Henryk KALIŚ
    OPTYMALIZACJA KOSZTÓW ENERGII ELEKTRYCZNEJ W ZAKŁADACH GÓRNICZO - HUTNICZYCH BOLESŁAW S.A. W BUKOWNIE
    
    Słowa kluczowe: rudy cynkowo - ołowiowe, wzbogacanie rud, zużycie energii, koszty energii
    
    Zakłady Górniczo-Hutnicze Bolesław S.A. są Spółką Akcyjną Skarbu Państwa, której przedmiotem działania jest wydobywanie rud cynkowo-ołowiowych, ich przerób na koncentraty oraz produkcja cynku elektrolitycznego. Ponieważ udział kosztów ponoszonych na energię elektryczną w kosztach ogólnozakładowych, znacznie przekracza 20%, ograniczenie zarówno jej zużycia, jak i kosztów zakupu stało się w ZGH Bolesław S.A. celem priorytetowym. Realizując założony cel podjęto szereg działań o charakterze technicznym, ekonomicznym i organizacyjnym.
    Działania techniczne polegały na zabudowie maszyn i urządzeń o zwiększonej w stosunku do stosowanych wcześniej sprawności i wydajności takich jak pompy głównego odwodnienia i sprężarki, oraz modernizacji ciągów technologicznych które miały bezpośredni wpływ na zużycie energii elektrycznej.
    W ramach działań ekonomicznych odstąpiono od zakupów energii na zasadach taryfowych, i wykorzystując posiadane uprawnienia do sieci przesyłowej zastąpiono dotychczasową Umowę sprzedaży energii elektrycznej, Umową przesyłową w wersji dla odbiorców uprawnionych. Uzyskano w ten sposób możliwość zakupu energii elektrycznej w oparciu o kontrakty rynkowe zawierane z oferującymi najlepsze warunki partnerami handlowymi.
    Niezależnie od powyższych działań, w zakresie organizacyjnym powołano samodzielne stanowisko Pełnomocnika Zarządcy ds. Zarządzania Energią Elektryczną nadając mu rangę Kierownika Działu. Utworzono również, podległy Pełnomocnikowi zespół pracowników realizujący wspólnie z nim zadania wynikające z uczestnictwa w rynku energii elektrycznej. Przeprowadzone przez kilka ostatnich lat przedsięwzięcia dały wymierne efekty w postaci rocznego zmniejszenia zużycia energii elektrycznej o około 100 000 MW·h oraz ograniczenia kosztów jej zakupu, odniesionych do cen taryfowych, o 4 mln zł w 2003 r. i 7 mln zł w 2004 r.
    W wyniku ich realizacji oraz wielomilionowych inwestycji, Zakłady Górniczo-Hutnicze Bolesław S.A. stały się przedsiębiorstwem dorównującym poziomem techniczno-technologicznym i organizacyjnym europejskim standardom, w pełni przygotowanym do konkurowania na światowym rynku metali nieżelaznych.
    
    OPTIMIZATION OF ELECTRIC ENERGY COSTS AT
    ZGH BOLESLAW IN BUKOWNO
    
    Key words: zinc and lead ores, processing ores, consumption energy, energy costs
    
    Zakłady Górniczo-Hutnicze Bolesław S.A. is a State Treasury company mining zinc and lead ores, processing them into concentrates and producing electrolytic zinc. Since energy costs exceed 20% of overhead costs, the limitation of energy consumption and its purchase costs became a priority objective for ZGH Bolesław S.A. A number of activities in technical, economical, and organizational fields have been undertaken in order to perform this objective.
    Technical activities have consisted of installation of machines and equipment of higher (in relation to older ones) efficiency and capacity; like, for instance, the replacement of main dewatering pumps, air compressors, the modernization of technological lines directly interfered in energy consumption.
    In the range of economical activities, purchase of energy on tariff payments was abandoned, and Purchase Contract for Electric Energy was changed into the Energy Transfer Contract in accordance with received permissions. Thus, a possibility of electric energy purchase was created on the basis of market contracts, signed with partners submitting the best offers. Independently from teh activities mentioned above, in the organizational field, an independent position of Board Proxy for Electric Energy Managing was created, holding the rank of Department Manager. Personnel responsible for carrying out tasks connected with participation in electric energy market was created and has acted under his leadership.
    The activities performed during last several years has resulted in the decrease of energy consumption by about 100 000 MW·h annually and the reduction of energy costs, in relation to tariff energy costs, by 4 million in 2003 and 7 million in 2004. As an outcome of these activities, and due to projects estimated at millions zlotys, Zakłady Górniczo - Hutnicze Bolesław S.A. has become an enterprise meeting technical, technological and organizational European standards, capable of competition in world's non-ferrous metal market.

27. Tadeusz OLKUSKI
    ANALIZA PRODUKCJI CIEPŁA SCENTRALIZOWANEGO W POLSCE
    
    Słowa kluczowe: energia, ciepło, produkcja ciepła
    
    W artykule przedstawiono produkcję ciepła scentralizowanego w Polsce w latach 1999-2003. Przeanalizowano jego rozkład w poszczególnych województwach oraz zmiany, jakie zaszły w kolejnych latach badanego okresu. Podano wielkość ciepła przypadającą na km2 powierzchni województw oraz na mieszkańca.
    
    ANALYSIS OF CENTRALISED HEAT PRODUCTION IN POLAND
    
    Key words: energy, heat, heat production
    
    This article presents centralised heat production in Poland in the years 1999 - 2003. Its distribution on separate provinces has been analysed and the changes that occurred in particular years of investigated period. The heat production per square km2 is given as well as the heat production per capita.

28. Urszula OZGA-BLASCHKE
    MOŻLIWOŚCI ZABEZPIECZENIA DOSTAW WĘGLA KOKSOWEGO
    DLA KRAJOWEGO PRZEMYSŁU KOKSOWNICZEGO
    
    Słowa kluczowe: węgiel koksowy, koks, przemysł koksowniczy, produkcja
    
    W artykule zamieszczono krótką analizę sytuacji na światowym rynku koksu metalurgicznego oraz przedstawiono potencjał produkcyjny polskiego koksownictwa. Sprzyjająca koniunktura na międzynarodowym rynku koksu stwarza możliwości utrzymania wysokiej pozycji Polski jako głównego eksportera do krajów Europy Zachodniej, wymaga to jednak ścisłego współdziałania producentów węgla koksowego i koksu. Scharakteryzowano krajową bazę surowcową węgli koksowych oraz omówiono prognozy produkcji węgla do 2010 roku. Przedstawiono projekty inwestycyjne w górnictwie, których realizacja pozwoli na zabezpieczenie potrzeb surowcowych krajowych koksowni.
    
    POSSIBILITIES TO ASSURE THE COKING COAL DELIVERIES TO DOMESTIC COKE-MAKING INDUSTRY
    
    Key words: coking coal, coke, coke-making industry, production
    
    Paper presents a brief analysis of world met-coke market and the production potential of Polish coke engineering. Favourable conditions on international coke market create the possibilities to keep the high position of Poland as main coke exporter to the West European countries. However, it requires (it calls for) accurate cooperation both coking coal and coke producers. Domestic sources of coking coals are characterized and coal production forecasts till 2010 are discussed. Paper presents also the investment projects in coal mining industry, realization of which will allow to assure the raw material needs of domestic coking plants.

29. Jan PIEKORZ
    ROLA POLSKIEGO WĘGLA KAMIENNEGO WE WZMOCNIENIU BEZPIECZEŃSTWA ENERGETYCZNEGO POLSKI I UNII EUROPEJSKIEJ
    
    Słowa kluczowe: węgiel kamienny, bezpieczeństwo energetyczne Polski, UE
    
    Prognozy odnośnie pozycji węgla na światowym i europejskim rynku wykazują, że zapotrzebowanie na to paliwo będzie wzrastało w kolejnych dekadach dwudziestego pierwszego wieku. Polska gospodarka zdominowana od lat przez węgiel nadal pozostanie pod jego wpływem. Dominujący udział pozyskiwanych w kraju paliw stałych w strukturze zużycia energii pierwotnej i energii elektrycznej zapewnia bezpieczeństwo energetyczne kraju na wysokim i stabilnym poziomie. Z dostępnych prognoz energetycznych wynika, że zapotrzebowanie na energię pierwotną jak i energię elektryczną będzie do 2020 roku wzrastało tak w Polsce jak i w Unii Europejskiej. Wzrostowi temu będzie towarzyszył wzrost zapotrzebowania na nośniki energii, w tym węgiel kamienny. Na konkurencyjność polskiego węgla kamiennego na krajowym, europejskim i światowym rynku wpływ będą miały tak zmiany podażowo - popytowe, jak i efektywność ekonomiczna przedsiębiorstw górniczych. Realizacja zadań zapisanych w przyjętym przez Radę Ministrów programie "Restrukturyzacja górnictwa węgla kamiennego w latach 2004 - 2006 oraz strategia na lata 2007 - 2010" zapewnia osiągnięcie przez sektor węglowy efektywności, a tym samym zdolność do zaspokojenia krajowych potrzeb na węgiel z możliwością rentownego eksportu nadwyżek produkcji. Warunkiem skutecznej realizacji Programu jest jednak notyfikowanie przez Komisję Europejską pomocy publicznej dla przedsiębiorstw górniczych, co wynika z Rozporządzenia Rady UE Nr 1407/2002 z dnia 23 lipca 2002 roku. Z wnioskiem o notyfikację pomocy publicznej wystąpiła Polska, przedstawiając Komisji Europejskiej dokument "Plan dostępu do zasobów węgla kamiennego w latach 2004 - 2006 oraz plan zamknięcia kopalń w latach 2004 - 2007." Notyfikowanie przez Komisję Europejską pomocy publicznej dla przedsiębiorstw górniczych oraz realizacja Programu Restrukturyzacji wzmocni bezpieczeństwo energetyczne Polski i krajów Unii Europejskiej.
    
    THE ROLE OF POLISH HARD COAL IN ENHANCING ENERGY SECURITY OF POLAND AND THE EUROPEAN UNION
    
    Key words: hard coal, energy security of Poland, EU
    
    Forecasts of coal position on world and European markets show that the demand on this fuel will be rising during the following decades of 21st century. Polish economy which has been dominated by coal will still be under its influence. Predominant position of local solid fuel in use structure of primary energy and electric energy assures high and stable level of energy security of the country. Due to available energy forecasts the primary and electric energy demand will be rising both in Poland and European Union till 2020. This rise will be accompanied by increased demand on energy carrier including hard coal. Polish accession to European Union results in treatment of Polish coal as EU domestic source of energy.
    Competitiveness of Polish hard coal on domestic, European and world markets will be influenced by demand-supply changes and economic effectiveness of mining companies. Realization of task of "2004-2006 Hard Coal Mining Reform Program and 2007-2010 Strategy" document adopted by Polish Government assures effectiveness of coal sector and its ability to meet local demand on coal with possibility of profitable export of surplus. However, the condition for effective realization of Program is European Commission's notification of state aid for mining companies in accordance with Council Regulation EC no 1407 of 23rd July 2002 on state aid to coal industry.
    In August 2004 Polish Government applied to European Commission for state aid notification submitting "The plan for accessing coal reserves for years 2004-2006 and the closure plan for years 2004-2007" document.
    Notification of state aid for mining companies by European Commission and realization of The Reform Program will enhance energy security of Poland and European Union.

30. Stanisław RYCHLICKI, Jakub SIEMEK
    KIERUNKI HANDLU WĘGLOWODORAMI W ŚWIECIE
    
    Słowa kluczowe: handel gazem ziemnym, handel ropą naftową, tendencje w handlu na świecie
    
    W artykule przedstawiono aktualną i przyszłą sytuację w handlu gazem ziemnym i ropą naftową w różnych regionach świata. Autorzy wskazują na różnice pomiędzy producentami
    i konsumentami gazu i ropy, które są związane z infrastrukturą systemów naftowych. Zwracają oni także uwagę na specyficzną sytuację, jaka istnieje w handlu gazem pomiędzy Rosją a Unią Europejską.
    
    OIL AND GAS TRADE TENDENCIES IN THE WORLD
    
    Key words: gas trade, oil trade, trade tendency in the world
    
    Actual and future tendencies in oil and gas trade in the different region in the world are presented in the paper. The authors indicate the differences between the producers and the consumers of oil and gas, which are connected with the infrastructure of gas and oil systems. They also pay attention to the special situation in gas trade between Russia and European Union.

31. Tadeusz SKOCZKOWSKI, Ryszard WNUK
    POTENCJAŁ OSZCZĘDNOŚCI ENERGII W POLSCE
    
    Słowa kluczowe: racjonalne użytkowanie energii, potencjał efektywności energetycznej, wskaźniki efektywności energetycznej, energochłonność gospodarki i jej sektorów, instrumenty wzrostu efektywności energetycznej
    Zwiększenie racjonalności produkcji, przesyłu i użytkowania energii jest filarem zrównoważonej polityki energetycznej mającej na celu zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i konkurencyjności gospodarki oraz ochronę środowiska. Unia Europejska konsekwentnie realizuje politykę zwiększania efektywności wykorzystania energii. Przedstawiono podstawowe fakty makroekonomiczne i scharakteryzowano zużycie energii wg nośników i sektorów w Polsce. Na podstawie wybranych wskaźników przeprowadzono analizę trendów zmian energochłonności gospodarki i jej sektorów. Podjęto próbę oszacowania potencjału oszczędności energii w wybranych sektorach. Porównanie z innymi krajami EU (była 15) wykazuje nadal istotny potencjał zwiększania efektywności energetycznej gospodarki. Wzrost efektywności gospodarowania surowcami i energią w Polsce napotyka szereg barier. Analiza działania w Polsce instrumentów wzrostu efektywności energetycznej wskazuje na całkowity brak lub częściowe funkcjonowanie wielu mechanizmów stosowanych powszechnie w innych krajach Unii Europejskiej. Proponuje się podjęcie w pierwszej szeregu działań: legislacyjnych; sektorowych; finansowych; informacyjnych i transferu know-how, szkoleń; ustanowienia schematów dobrowolnych porozumień na rzecz zmniejszenia energochłonności, itp. Celem powinno i może być stworzenie warunków prawnych, organizacyjnych i technicznych dla wzrostu efektywności energetycznej gospodarki polskiej w tempie 1% rocznie ponad naturalny trend wynikający z rozwoju i restrukturyzacji gospodarki.
    
    ENERGY EFFICIENCY POTENTIAL IN POLAND
    
    Key words: rational use of energy, primary and final energy consumption, energy efficiency potential, energy efficiency indicators, primary and final energy intensities, unit consumption of energy, instruments of energy efficiency growth
    
    The paper analyses the energy consumption trends and the progress achieved in energy efficiency and its potential in Poland at the level of the whole economy and by sector. The relevant fundamental facts are provided. The average growth of GDP per year amounted 4,29% during 1992-2002. The private consumption of households was steadily growing over all the period 1992-2002 achieving of growth of 4,84%/year. In industry recession was observed starting 2000. Total primary and final energy consumption have got decreasing trends over 1996-2002. Since 1996, the final and primary energy intensities have decreased - 6,13%/year and - 6,15%/year respectively. Taking into account the period since 1993 energy intensities have decreased - 5,84%/year and - 5,46%/year respectively contrary to the previous period 1990-1993 when the final energy intensity were increasing 1,75%/year and primary energy intensity reached the same values in 1990 and 1993. Positive trends are being observed in main economy sectors as industry and households. The final energy consumption by sectors reflects the changes and trends in national economy. Restructuring of industry affected the energy consumption reduction, which was also accompanied by energy saving measures in companies. The development of road transport and services influenced of increase energy consumption of these sectors. The households experienced the activities as thermo-modernisation, improving efficiencies of heating systems and totally obtained of almost 20% reduction of its energy consumption during 1995-2002. Agriculture increased energy demand being generally more penetrated of technologies and facilities improving cultivation and other relevant processes. Comparison with West European Countries shows still existing huge potential of energy efficiency improvements. The existing barriers should be overcome by deployment of many instruments: legislative, financial-economic, information and awareness campaign, voluntary agreements.

32. Stanisław STACHOWICZ
    ROLA SAMODZIELNEJ KOPALNI - LUBELSKI WĘGIEL BOGDANKA S.A. W GÓRNICTWIE WĘGLOWYM
    
    Słowa kluczowe: górnictwo podziemne, węgiel kamienny, Lubelskie Zagłębie Węglowe, kopalnia Bogdanka, restrukturyzacja, koncentracja wydobycia, prywatyzacja.
    
    W artykule scharakteryzowano zasoby kopalni Bogdanka, jedynej kopalni Lubelskiego Zagłębia Węglowego, wielkość obecnej jej produkcji, a także udział w rynku krajowym. Przedstawiono historię "samodzielności organizacyjnej" kopalni. W dalszej części artykułu przedstawiono osiągnięcia kopalni w zakresie przeprowadzonej restrukturyzacji oraz uzyskanych efektów w postaci osiągniętej wysokiej koncentracji wydobycia i wydajności pracy. Zwrócono uwagę na dobrą i konstruktywną współpracę z otoczeniem w zakresie ochrony środowiska, oraz na wdrożony w 2003 roku System Zarządzania Środowiskowego. Omówiono także dotychczasowe działania podjęte w zakresie prywatyzacji kopalni zakończone ich unieważnieniem.
    
    ROLE OF THE INDEPENDENT MINE - LUBELSKI WĘGIEL BOGDANKA S.A. IN THE MINING INDUSTRY IN POLAND
    
    Key words: underground mining, hard coal, Lublin Coal basin, Bogdanka Mine, restructuring, concentration of output, privatisation.
    
    The article describes Bogdanka Mine, the only mine in the Lublin Coal Basin, its resources of hard coal, production and its position at the coal market in Poland as well as the history of its organizational development.
    Further part of the article describes achievements of the mine in the restructuring process - high concentration of output and high productivity, proper protection of an environment and implementation of Environmental Management System in 2003.
    The article describes also the unsuccessful privatisation works that have been undertaken till now.

33. Jerzy STOPA, Stanisław RYCHLICKI, Paweł WOJNAROWSKI, Piotr KOSOWSKI
    PROGNOZA EFEKTYWNOŚCI WTŁACZANIA GAZU DO ZŁOŻA ROPY NAFTOWEJ
    
    Słowa kluczowe: zatłaczanie gazu, eksploatacja ropy naftowej, efekt ekonomiczny
    
    W pracy zasygnalizowano aktualne trendy światowe w stosowaniu zaawansowanych metod eksploatacji złóż ropy naftowej (Enhanced Oil Recovery) w nawiązaniu do możliwości wykorzystania tych technologii, zwłaszcza wtłaczania gazów, w Polsce. Przedstawiono wyniki uproszczonego modelowania komputerowego zatłaczania gazu do jednego ze złóż polskich, oparte na śledzeniu zmian nasycenia gazem zatłaczanym wzdłuż linii prądu, otrzymując prognozę wpływu zatłaczania gazu na wydobycie ropy naftowej. Wyniki modelowania zostały wykorzystane do analiz ekonomicznych wskazujących, że opłacalność projektów tego typu zależy w głównej mierze od ceny sprzedaży ropy naftowej oraz kosztu wtłaczanego gazu.
    
    THE EFFICIENCY ANALYSIS OF GAS INJECTION INTO OIL RESERVOIR
    
    Key words: gas injection, oil production, enhanced oil recovery, economics
    
    The paper presents the worldwide trends in enhanced oil recovery and the possibility of using such technologies in Poland. The focus of this paper is on the gas injection into an oil reservoir. Results of simplified computer modeling based on the streamline model are presented. Economic evaluation of the simulation results proves that the feasibility of such projects depends mainly on the crude oil price and the costs of injected gas.

34. Wojciech SUWAŁA, Mariusz KUDEŁKO, Jacek KAMIŃSKI
    MODELOWANIE ROZWOJU TECHNOLOGII CZYSTEGO WĘGLA
    
    Słowa kluczowe: technologie czystego węgla, modelowanie, system paliwowo-energetyczny
    
    Rozwój technologii jest uzależniony od wielu czynników o różnym charakterze. W artykule omówiono model komputerowy zbudowany dla potrzeb analiz rozwoju technologii wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej, opartych na różnych paliwach, przede wszystkim kopalnych. Cechą szczególną modelu jest rozważanie struktury podaży węgli kamiennych, będących podstawą krajowego systemu paliwowo-energetycznego. Analizowano scenariusze związane z różnymi opcjami polityki energetycznej i ekologicznej, wymuszenia produkcji pewnych grup technologii, subsydiowania "czystych technologii" i ograniczania poziomu emisji. Wykazano, że dla tych narzuconych warunków klasyczne paliwa kopalne będą w dalszym ciągu grały istotną rolą w produkcji energii elektrycznej i cieplnej, będą to technologie konkurencyjne i o relatywnie niskich emisjach.
    
    THE MODEL FOR CLEAN FOSSIL FUELS TECHNOLOGIES DEPLOYMENT
    
    Key words: clean coal technologies, modeling, energy system
    
    Development of technologies is a complex process with many obstacles and interrelations. Model for the energy technologies development, at a country scale, has been constructed to consider deployment of clean fossil fuels technologies in Poland. The model minimizes costs of electricity and heat production by selecting technologies which fulfill emissions standards. Detailed structure of coal supply has been considered as coal constitutes most important primary energy carrier for Poland. Different policy option influencing fuel and energy system have been considered as a scenarios: obligatory use of some technologies, emissions limits and investment subsidies. The models results proved that clean fossil fuels based technologies will be still playing major role in Polish energy system, they are competitive and of relatively low emissions.

35. Krzysztof SZCZEPANEK
    MODERNIZACJA UKŁADU DOPROWADZENIA POWIETRZA PIERWOTNEGO DO KOTŁÓW OP 650K W PKE S.A ELEKTROWNIA ŁAZISKA
    
    Słowa kluczowe: elektrownia, kotły parowe, powietrze pierwotne
    
    W artykule przedstawiono możliwości modernizacji układów doprowadzenia powietrza pierwotnego do kotłów w aspekcie zmniejszenia zużycia energii elektrycznej na potrzeby własne bloków energetycznych przy jednoczesnym zapewnieniu właściwych parametrów eksploatacyjnych kotła. Przedstawiono również efekty dotyczące ochrony środowiska na tle efektów modernizacji. Na przykładzie PKE S.A. Elektrownia Łaziska udowodniono możliwości zastosowanie nowatorskiego projektu i wykazano jego efekty energetyczne. Praca przedstawia możliwości zastosowania modernizacji na innych jednostkach wytwórczych energetycznych. Istotę konieczności wdrożenia projektu oparto na głębokich przemianach gospodarczych zachodzących w sektorze energetycznym dążących do sukcesywnego zmniejszenia kosztów produkcji energii elektrycznej.
    
    MODERNIZATION OF THE SYSTEM OF PRIMARY AIR SUPPLY TO COAL DUST-FIRED STEAM BOILERS OP 650K IN PKE S.A. POWER PLANT ŁAZISKA
    
    Key words: power plant, steam boiler, primary air
    
    This paper presents various possibilities of modernizing the systems of primary air input to power boilers in the aspect of the decrease use of energy for the own needs of power units and at the same time ensuring the proper exploitation parameters of the boiler. It presents the effects concerning the environment protection against the background of effects of modernization. The example of Łaziska power station PKE S.A. proves the possibilities of using the innovatory project and shows the energetic effects. It also presents the possibilities of applying the modernization in other power generating entities. The necessity of introducing this project has been based on the idea of deep economic changes that take part in the energy sector, successively tending to reduce the expenses of energy production.

36. Marek ŚCIĄŻKO, Jarosław ZUWAŁA
    SYSTEM BILANSOWANIA I CERTYFIKACJI DLA INSTALACJI WYTWARZAJĄCYCH ENERGIĘ ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH
    
    Słowa kluczowe: energia odnawialna, koncesjonowanie energii odnawialnej, certyfikacja instalacji.
    
    Opracowanie systemu bilansowania ilości energii odnawialnej produkowanej w obiektach energetycznych wymaga podejścia uwzględniającego indywidualne cechy poszczególnych jednostek wytwórczych. W artykule zdefiniowano podstawowe warianty technologiczne pracy obiektów energetycznych spalających biomasę dla produkcji energii elektrycznej i ciepła. Dla opisanych wariantów technologicznych przedstawiono algorytmy obliczeniowe wraz z krótkim komentarzem.
    Możliwość handlu uprawnieniami do emisji sprawia, iż szczególnego znaczenia nabierają procedury pozwalające na wyznaczenie wielkości emisji CO₂ dla instalacji energetycznego wykorzystania biomasy. W artykule przedstawiono także metodykę wyznaczania emisji CO₂ w obiektach energetycznych zgodnie z wytycznymi Unii Europejskiej. Szczególny nacisk położono na zachowanie ich spójności z algorytmami bilansowymi dla energii odnawialnej.
    Artykuł zawiera propozycje standardowych procedur uwierzytelnienia stopnia przygotowania instalacji do produkcji i rozliczania energii wytwarzanej w procesach energetycznego przetwarzania odnawialnych zasobów energii. Proces uwierzytelniania nazwany jest w niniejszej pracy certyfikacją. Dokumentacja certyfikująca sporządzona dla konkretnego producenta energii oraz obejmująca szczegółowe wymagania techniczno-technologiczne i pomiarowe będzie stanowiła podstawę wydania koncesji na produkcję energii w odnawialnych źródłach.
    
    ENERGY BALANCE AND CERTIFICATION SYSTEMS FOR POWER PLANTS PRODUCING ENERGY FROM RENEWABLE
    
    Key words: renewable energy, renewable energy concessions, combustion plant certification.
    
    Evaluation of energy balance systems for renewable energy (electricity and heat) produced in combustion plants requires individual approach resulting from the specific technological features of plant arrangement. This paper describes the basic process layouts of biomass combustion plants. For the described plants the calculation algorithms were presented and briefly commented on.
    EU CO₂ trading plan makes the procedures for CO₂ calculations very important, especially for biomass combustion plants. Countries that emit a greater amount of CO₂ than their allowance of permits would have to buy permits from countries that have permits to spare. Thus the methodology of emission calculation for biomass combustion plants (including co-combustion of coal and biomass) was included in the paper.
    The paper also covers the proposal of standard procedures for biomass combustion plants certification. Certification documentation should be required by The Energy Regulatory Authority of Poland. Such documentation will be a base for issuing a license for production and trade of energy (electricity and heat) based on renewable energy sources (including biomass).

37. Zygmunt ŚMIEJEK
    ROLA PRZESIEWACZY W PROCESACH WZBOGACANIA WĘGLA KAMIENNEGO W OSADZARKACH
    
    Słowa kluczowe: węgiel, przeróbka mechaniczna, przesiewacz, osadzarka, wzbogacanie, klasyfikacja
    
    Po upływie prawie 25 lat od wdrożenia do praktyki przemysłowej polskich osadzarek sterowanych elektronicznie, opisano nowe kierunki działań w tym zakresie.
    Krajowe zaplecze projektowe, wykonawcze, a przede wszystkim kadra inżynieryjno - techniczna z zakresu przeróbki określiła wymagania co do rozwoju podstawowych maszyn, a więc przesiewaczy oraz wodnych osadzarek pulsacyjnych. W artykule omówiono przesiewacze klasyfikujące i odwadniające o niekonwencjonalnych rozwiązaniach pokładów sitowych oraz jednokorytowe, wieloprzedziałowe osadzarki miałowe i średnioziarnowe. Analizy ekonomiczne kilku przedsięwzięć, gdzie zaproponowano nowe rozwiązania, dały dobre rezultaty i przyczyniły się do podjęcia decyzji o ich zastosowaniu, tak w krajowych jak i zagranicznych obiektach wzbogacania węgla kamiennego.
    
    ROLE AND SIGNIFICANCE OF SCREENS IN NEW JIG WASHERIES
    
    Key words: coal, mechanical coal processing, screen, jig, beneficiation, classification
    
    After the passage of 25 years since the implementation of Polish jig washeries, applying the electronically controlled machines, new directions of development have been set out and described.
    The designer teams, manufacturers and first of all the users of coal processing installations have formulated the technical and technological reasoning for the application of basic equipment, such as screens and pulsating water jigs. Achievements of the recent years, presented in the paper, include classifying and dewatering machines with unconventional solutions in respect of sieve decks as well single trough, multisectional fine coal and medium size grain jigs, meeting the requirements of the users.
    The economical analyses carried out for a number of projects, where the new solutions have been proposed, have shown promising results and have influenced the decisions taken in favour of their application in several raw coal ( of different types ) processing plants in Poland, as well as abroad.

38. Radosław TARKOWSKI, Barbara ULIASZ-MISIAK
    INSTALACJE PODZIEMNEGO MAGAZYNOWANIA DWUTLENKU WĘGLA
    
    Słowa kluczowe: CO₂, podziemne magazynowanie, EOR, ECBM, ograniczenie emisji
    
    Działające na świecie instalacje podziemnego magazynowania (składowania) dwutlenku węgla są instalacjami przemysłowymi lub badawczo-wdrożeniowymi. Większość z nich jest wykorzystywana we wtórnych metodach eksploatacji złóż węglowodorów, nieliczne służą do podziemnego składowania CO₂ lub zbudowano je w celu poznania zjawisk zachodzących podczas zatłaczania tego gazu do złoża. W artykule scharakteryzowano pierwszą przemysłową instalację podziemnego składowania dwutlenku węgla na złożu Sleipner, na Morzu Północnym w Norwegii oraz instalacje w USA, gdzie zatłaczany CO₂ pozwala na zwiększenie wydobycia ropy naftowej. Zwrócono uwagę na instalację na złożu Weyburn (Kanada), gdzie zatłaczany dwutlenek węgla pozwala na zwiększenie wydobycia ropy i jednocześnie jest podziemnie składowany. Opisano będącą w budowie instalację podmorskiego składowania CO₂ Snohvit na Morzu Barentsa. Zaprezentowano pilotową badawczą instalację podziemnego składowania CO₂ w poziomie wodonośnym, działającą w Japonii oraz instalację zatłaczania CO₂ do pokładów węgla.
    
    CARBON DIOXIDE UNDERGROUND STORAGE INSTALLATIONS
    
    Key words: CO₂, underground storage, EOR, ECBM, limitation of emission
    
    Operating at present worldwide installations of underground carbon dioxide injection are industrial, research and implement systems. Most of them are used in methods of enhanced hydrocarbon recovery. Several of them are used for underground CO₂ storage or were built to observe processes which occur during CO₂ injection to reservoir. This paper describes the first industrial installation of underground carbon dioxide storage in Sleipner field, which operates in Norway in the North Sea. In USA CO₂ has been injected to many oil fields for decades, in order to increase production. Attention was paid to the installation in Weyburn field (Canada), where injected carbon dioxide allows to extend oil production and is simultaneously stored in the reservoir. Installation which is being built in Snohvit on the Barents Sea to store CO₂ was described. Pilot research installation to underground CO₂ storage in aquifer, which operates in Japan, was introduced.

39. Radosław TARKOWSKI
    MOŻLIWOŚCI REDUKCJI EMISJI CO₂ Z PROCESÓW PRZEMYSŁOWYCH W POLSCE POPRZEZ PODZIEMNE SKŁADOWANIE
    
    Słowa kluczowe: CO₂, źródła emisji, podziemne składowanie/magazynowanie, gazy spalinowe, gazy przemysłowe
    
    W oparciu o oficjalne dane statystyczne oraz z zakładów przemysłowych scharakteryzowano: wielkość emisji CO₂ z kategorii, subkategorii i działów przemysłu oraz podano informacje o koncentracji CO₂ w strumieniu gazów spalinowych z energetyki oraz przemysłu. Przedstawiono sektory przemysłowe w Polsce, które są źródłem emisji dużych ilości CO₂. Zwrócono uwagę na procesy przemysłowe (produkcja nawozów azotowych, gazu syntezowego, tlenku etylenu, cementu i inne), w których powstaje skoncentrowany strumień dwutlenku węgla. Zaproponowano rozpatrzenie podziemnego składowania CO₂ dla dwóch przypadków: strumienia gazów spalinowych/przemysłowych o małej zawartości CO₂ (emisja z energetyki i procesów przemysłowych) oraz czystego strumienia tego gazu (wybrane procesy przemysłowe). Czysty strumień CO₂, w pierwszej kolejności może znaleźć zastosowanie w celu podziemnego składowania i/lub intensyfikacji wydobycia węglowodorów (wtórne metody wydobycia), w szczególności w instalacjach pilotażowych.
    
    UNDERGROUND STORAGE AS A POSSIBILITY OF REDUCTION OF CO₂ EMISSION FROM INDUSTRIAL PROCESSES IN POLAND
    
    Key words: CO₂, emission sources, underground storage, combustion gases, flue gases
    
    The size of CO₂ emission in categories, sub - categories, industry departments and data concerning concentration of CO₂ in combustion gas stream from power plants and industry was characterized on basis of official statistics, data from local administration and industrial institutions. Polish industrial sectors which are the source of large CO₂ emission were introduced. Special attention was paid to industrial processes (nitric fertilizers production, synthesized gases production, ethyl oxide production, cement), which produce concentrated carbon dioxide stream. Two cases were proposed to examine in order to store CO₂ underground: stream of combustion gas with low CO₂ content (power energy emission and industrial processes) and pure stream of this gas (chosen industrial processes). The second case could be put into use in the first place in underground storage and/or in oil recovery intensification (enhanced methods of recovery) especially in pilot systems.

40. PIOTR TOMCZYK
    WODÓR - PALIWO JUTRA
    
    Słowa kluczowe: wodór, energia elektryczna, ogniwa paliwowe, konwersja paliw
    
    W ostatnim dziesięcioleciu obserwuje się gwałtowny wzrost zainteresowania wodorem i ogniwami paliwowymi. Powodem tego zainteresowania jest zwiększające się zapotrzebowanie na energię elektryczną, która dotąd wytwarzana jest z paliw pierwotnych w mało efektywnych elektrowniach cieplnych. Efektywność ta zwiększyłaby się znacznie gdyby zastosowano na szeroką skalę ogniwa paliwowe. Głównym paliwem ogniw paliwowych jest wodór. W pracy przedstawiono sposoby i przeanalizowano koszty wytwarzania paliwa wodorowego różnymi metodami. Opisano również zasadę działania ogniw paliwowych, ich rodzaje oraz obecny stan technologiczny. Na tej podstawie określono wpływ zastosowania wodoru, jako wtórnego nośnika energii, na rozwój energetyki.
    
    HYDROGEN - FUEL OF TOMMOROW
    
    Key words: hydrogen, electric power, fuel cells, fuel conversion
    
    In the last decade, one may observe sudden increase of interest in hydrogen and fuel cells. The reason for this interest is growing demand for electricity that is still produced in low-efficient, heat power plants from primary fuels. The efficiency of electricity production could be considerably increased by employing fuel cells in large scale. The fuel cells are generally fed with hydrogen. In this work, the means of hydrogen fuel production were presented together with their cost analysis. Also the principles, types and present technological status of fuel cells were explained. On the basis of this information, the influence of hydrogen, as a secondary energy carrier, on progress in power industry was described.

41. Ryszard UBERMAN
    RACJONALNE WYKORZYSTANIE WĘGLA BRUNATNEGO CZYNNIKIEM DETERMINUJĄCYM BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE KRAJU
    
    Słowa kluczowe: węgiel brunatny, bezpieczeństwo energetyczne, zagospodarowanie złóż, ograniczenia ekologiczne i przestrzenne
    
    Węgiel brunatny należy w Polsce do paliw zajmujących znaczącą pozycję w bilansie paliwowo-energetycznym. Zapewnia w dużym stopniu bezpieczeństwo energetyczne. Osiągnięty w polskich kopalniach poziom techniczny wydobycia, duże zasoby w złożach udokumentowanych i perspektywicznych, oraz większa w porównaniu z innymi paliwami efektywność ekonomiczna produkcji energii elektrycznej, uzasadniają nie tylko utrzymanie ale i rozwój górnictwa węgla brunatnego.
    W artykule zaprezentowano argumenty potwierdzające wyrażony pogląd, przywołując dodatkowo na poparcie obserwowane zagranicą tendencje wzrostu znaczenia tego paliwa. Zwrócono też uwagę na różnorodne ograniczenia i utrudnienia, przede wszystkim natury formalno-prawnej, ale także ekologiczne, organizacyjne i finansowe, które już obecnie są poważnym utrudnieniem w funkcjonowaniu czynnych kopalń i mogą stanowić istotną przeszkodę w budowie nowych.
    
    RATIONAL USE OF THE LIGNITE AS A FACTOR OF ENERGY SAFETY DETERMINATION OF THE COUNTRY
    
    Key words: lignite, energy safety, development of mineral deposits, spatial and ecological limitations
    
    The lignite takes an important position in a fuel-energy balance in Poland. The lignite to a large extent ensures an energy safety. Not only keeping on the present level but a development of the lignite mining is justified by a technical level of extraction, which is achieved in the Polish mines, big reserves in the substantiated and perspective deposits as well as higher economic efficiency of energy production comparing to other fuels. Arguments that justify the expressed opinions are presented in the paper. Additionally, the noticed abroad tendency of increasing role of this fuel are stated. Attention is paid on different limitations and difficulties, first of all formal-legal, but also ecological, organisational and financial. Above mentioned problems are important difficulties in the operating mines functioning and might be essential obstacles in building new ones.

42. Barbara ULIASZ-MISIAK
    HANDEL UPRAWNIENIAMI DO EMISJI CO₂
    
    Słowa kluczowe: dwutlenek węgla, instrumenty ekonomiczne, handel emisjami
    
    System handlu uprawnieniami do emisji CO₂ jako instrument ekonomiczny jest stosowany w ochronie środowiska. Jest jednym z mechanizmów wprowadzonych w Protokole z Kioto, wdrażanym obecnie w całej Unii Europejskiej. W artykule przedstawiono zagadnienia dotyczące różnych form handlu emisjami, opisano sposób funkcjonowania oraz jego kluczowe aspekty. Przedstawiono problematykę handlu emisjami w UE, podstawy prawne, cele oraz scharakteryzowano podstawowe cechy. Szczególną uwagę zwrócono na specyfikę funkcjonowania tego mechanizmu w Polsce. Podano informacje dotyczące wdrażania tego instrumentu w naszym kraju. Scharakteryzowano będący w przygotowaniu Krajowy Plan Alokacji Uprawnień oraz przedstawiono sektory przemysłu, które będą brały udział w handlu jak również sposób alokacji uprawnień. Omówiono doświadczenia w handlu emisjami dwutlenkiem węgla w Wielkiej Brytanii oraz innymi gazami (dwutlenkiem siarki i tlenkami azotu) w ramach programu Acid Rain w Stanach Zjednoczonych. Zwrócono uwagę na problem wyznaczenia miejsc podziemnego składowania CO₂ w kontekście handlu uprawnieniami do emisji.
    
    CO₂ EMISSIONS TRADING
    
    Key words: carbon dioxide, economic tools, emissions trading
    
    The system of CO₂ emissions trading is used in environment protection as an economic tool. It is one of the mechanisms which were introduced by the Kyoto Protocol, and is being implemented in UE, also in Poland. This paper describes subjects connected with different forms of emission trade. Functioning of the system and its key aspects were described. The problematic of emission trading in UE was introduced, legal basis, goals and basic features were characterized. Special attention was paid to functioning of this mechanism in Poland. Information connected with implementing this tool in our country was given. National Allocation Plans, which is being prepared, was characterized. Industry sectors which are going to take part in this trade and the way of authority allocation were described.
    CO₂ and other gases (sulphur dioxide, nitrogen oxide) emissions trade experience in Great Britain was described in frames of Acid Rain programme in USA. Attention was given to the problem of indicating places of underground CO₂ storage in the CO₂ emissions authorities trade context.

43. Krystyna WŁODARCZYK, Janusz STOLECKI
    ANALIZA AKTUALNIE STOSOWANEGO SYSTEMU WYCENY WĘGLA ENERGETYCZNEGO NA PRZYKŁADZIE KWK "PIAST". PROPOZYCJA WYCENY WĘGLA W OPARCIU O JEGO WARTOŚĆ UŻYTKOWĄ
    
    Słowa kluczowe: wartość użytkowa węgla kamiennego energetycznego, formuła wyceny węgla, cennik
    
    W artykule przedstawiono krótką analizę wyceny węgla według cennika liniowego uwypuklając jej wpływ na sytuację pojedynczej kopalni na rynku węglowym. Autorzy zaproponowali nową formułę wyceny węgla uwzględniającą jego wartość użytkową jako towaru. Przeprowadzono analizę porównawczą aktualnie stosowanej wyceny węgla z proponowaną na przykładzie kopalń Kompanii Węglowej S.A.
    
    ANALYSIS OF CURRENTLY USED SYSTEM OF STEAM COAL PRICING ON THE EXAMPLE OF "PIAST" COAL MINE AND A PROPOSAL FOR COAL VALUATION BASING ON ITS 'VALUE IN USE'
    
    Key words: "value in use' of steam coal, valuation formula, price list
    
    Paper presents a synthetic analysis of coal valuation according to linear relationships between coal price and its quality parameters in currently used (in Poland) coal pricing formula. The impact of using this pricing system on the situation of single mine on the coal market is emphasized. Authors propose a new formula of coal valuation, which takes into consideration the so-called 'value in use' of the commodity. Comparative analysis of currently used system and a new proposal has been made on the example of the mines of Coal Company SA.